Demokracja i Sprawiedliwość

​Słowenia: Nowy rząd ogranicza uprawnienia organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska

Nowy rząd zmienia przepisy o udziale w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do wymiaru sprawiedliwości dla organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska.

by Brankica Petković
Kampania na rzecz ochrony rzek na Bałkanach „Nie oddamy naszych rzek!”

Ekolodzy i obrońcy przyrody komentują ostatnie wydarzenia w Słowenii, gdzie nowy rząd utrudnił skuteczny udział opinii publicznej i ograniczył dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska. Słoweńskie media piszą o „pogromie” i „wypowiedzeniu wojny obrońcom przyrody i środowisku”.

Pod koniec kwietnia 2020 r. rząd zawarł w swoim pakiecie symulacyjnym związanym z epidemią koronawirusa zmiany mające na celu deregulację przepisów budowlanych i przyspieszenie inwestycji infrastrukturalnych w okresie wychodzenia z kryzysu gospodarczego. Wśród przepisów, które upraszczają procedurę wydawania pozwoleń na budowę, wprowadzono surowsze warunki dla zajmujących się ochroną środowiska organizacji pozarządowych, które chcą uczestniczyć w procedurach wydawania pozwoleń. Według Słoweńskiej Agencji Prasowej takie rozwiązania pozwalają inwestorom zastąpić korzyść dla społeczeństwa wynikającą z ochrony przyrody i środowiska innymi korzyściami publicznymi.

Przepisy wprowadzają nowe warunki uczestnictwa w procedurach dla stowarzyszeń zajmujących się ochroną środowiska. Wymagają od nich posiadania co najmniej 50 aktywnych członków, co musi być potwierdzone regularnie opłacanymi składkami członkowskimi i udziałem w walnych zgromadzeniach. Organizacje zajmujące się ochroną środowiska, posiadające status instytutu, muszą mieć co najmniej trzech pracowników z wyższym wykształceniem w tej dziedzinie, zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin. Natomiast instytucje lub fundacje muszą posiadać co najmniej 10 tys. euro aktywów. Warunki dla wszystkich trzech form prawnych organizacji zajmujących się ochroną środowiska obowiązują z mocą wsteczną, dwa lata wstecz.

W Słowenii organizacje pozarządowe, które uzyskują status organizacji pożytku publicznego w dziedzinie ochrony środowiska mogą być, zgodnie z ustawą o ochronie środowiska, stroną w postępowaniu o pozwolenie na budowę i mogą wystąpić do sądu i kwestionować decyzje w sprawach dotyczących środowiska. Do tej pory kilka ważnych inwestycji, które miałyby poważny wpływ na środowisko, zostało skutecznie zakwestionowanych w sądach przez organizacje zajmujące się ochroną środowiska, w ramach postępowania administracyjnego dotyczącego uzyskania pozwolenia środowiskowego. Niektóre z tych organizacji posiadają mniej niż 50 członków. Inne mają wystarczającą liczbę członków, aby spełnić nowe kryteria, ale nie pobierają opłaty członkowskiej, ponieważ zgodnie z regulacjami dotyczącymi tego sektora nie ma takiego obowiązku i nie mają lub nie chcą ujawniać list obecności ze swoich walnych zgromadzeń.

Przepisy ograniczające zakwestionowane przed Trybunałem Konstytucyjnym

Nowe przepisy i warunki włączone nagle do ustawodawstwa w sprawie walki z koronawirusem i przyjęte przez parlament w drodze działań nadzwyczajnych, bez konsultacji społecznych i standardowej procedury legislacyjnej, de facto uniemożliwiły korzystanie przez znaczną większość organizacji pozarządowych pożytku publicznego zajmujących się ochroną środowiska z przysługującego im prawa do reprezentowania interesu publicznego, skutecznie uniemożliwiły im korzystanie z prawa udziału w podejmowaniu decyzji oraz dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Obecnie 30 organizacji pozarządowych działających na rzecz środowiska i 47 organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną przyrody ma status organizacji pożytku publicznego, ale tylko niektóre z nich spełniają nowe kryteria. Najbardziej kontrowersyjny jest warunek dotyczący wymogu retrospektywnego stosowania wytycznych - dwa lata wstecz. Organizacje pozarządowe, ale także setki niezależnych ekspertów i innych podmiotów z różnych dziedzin ochrony przyrody i środowiska, apelowali do rządu o niewprowadzanie takich środków. Mimo wszystko ustawę przyjęto. Została już jednak zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego przez trzy organizacje pozarządowe, które szybko złożyły odwołanie.

Jednak w maju 2020 r. nowe kryteria ograniczające udział organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną przyrody w procedurach wydawania pozwoleń na budowę zostały wprowadzone również w nowelizacji ustawy o ochronie przyrody. Ta procedura ustawodawcza jeszcze się nie zakończyła, ale jak dotąd takie rozwiązanie popiera większość parlamentarna. Oznacza to, że niektóre organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska w Słowenii utracą swój status, co ograniczy prawo do skutecznego udziału opinii publicznej i dostęp do wymiaru sprawiedliwości, nie tylko tymczasowo, na czas wdrażania przepisów dotyczących kryzysu związanego z pandemią i nie tylko w celu zmiany prawa budowlanego w tym okresie, ale na stałe i w ramach wszystkich procedur związanych z ochroną przyrody i środowiska.

Trzeci przygotowywany obecnie pakiet dotyczący kryzysu obejmuje identyczne warunki dla organizacji pozarządowych, które zostały przyjęte już w drugim pakiecie i miałyby obowiązywać do końca 2021 r. Ponadto, ogłoszono zmiany ustawy o ochronie środowiska, ustawy o budownictwie i ustawy o planowaniu przestrzennym, wszystko z zamiarem zmniejszenia praw organizacji pozarządowych.

Minister Środowiska - rzecznik interesów inwestorów

O sytuacji donoszą krajowe media, z których część przyjmuje krytyczne stanowisko wobec tych decyzji, a główne kanały telewizyjne zapraszają Ministra Środowiska i Planowania Przestrzennego do konfrontacji z przedstawicielami organizacji pozarządowych. Minister przedstawia organizacje pozarządowe jako problem stojący na przeszkodzie w realizacji dużych projektów infrastrukturalnych i inwestycji w kraju, twierdząc, że niewłaściwie wykorzystują one swój status, korzystając jednocześnie ze środków publicznych.

Minister środowiska pochodzi z rządzącej partii SDS, która stosuje zniesławiającą retorykę wobec organizacji pozarządowych i opowiada się za wprowadzeniem wobec nich środków ograniczających w różnych sektorach. Istnieją jednak szczególne powody wrogości ministra wobec organizacji zajmujących się ochroną środowiska i przyrody. Zanim Minister Środowiska Andrej Vizjak objął obecne stanowisko, był szefem działu inwestycji i rozwoju producenta energii wodnej Hidroelektrarne na Spodnji Savi (HESS). W 2019 r. sąd unieważnił pozwolenie środowiskowe dla nowej elektrowni wodnej HESS - HPP Mokrice - na dolnym biegu rzeki Sawy, w oparciu o skargę złożoną przez jedną z organizacji zajmujących się ochroną przyrody. Procedurę wydawania zezwoleń należy powtórzyć, a Minister Środowiska Andrej Vizjak zapewnia, że tym razem organizacje pozarządowe nie będą mogły zablokować pozwolenia. Inwestycję w HPP Mokrice szacuje się na 166,6 mln euro, w tym 75 mln euro z budżetu państwa.

Protesty obywateli

Ograniczenie udziału społecznego i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dla organizacji zajmujących się ochroną środowiska i przyrody doprowadziły ostatnio do protestów przed parlamentem podczas sesji parlamentarnych. Uczestnicy antyrządowych protestów rowerowych, które regularnie gromadzą tysiące osób w Lublanie i które są związane z obawami dotyczącymi politycznej ingerencji w zakup sprzętu ochronnego i wentylatorów w czasie pandemii koronawirusa, częściowo protestują także przeciwko wprowadzonym przez rząd ograniczeniom w zakresie ochrony środowiska.

Rozmawiając z dziennikarzami i wyjaśniając różne aspekty ostatnio wprowadzonych ograniczeń, przedstawiciele organizacji ochrony środowiska i ochrony przyrody w Słowenii, szczególnie działający na szczeblu lokalnym, wskazują na fakt, że poprzednie rządy kierowane przez koalicje centrolewicowe, a także burmistrzowie w wielu gminach, bez względu na poglądy polityczne, podejmowali i podejmują podobne wysiłki w celu ograniczenia pracy organizacji zajmujących się ochroną środowiska. W czasie sprawowania władzy przez koalicję centrolewicową propozycje członków rządu dotyczące ograniczenia kryteriów udziału organizacji środowiskowych w procedurach wydawania pozwoleń zostały skutecznie odrzucone przez ówczesnego Ministra Środowiska, który odniósł się do zobowiązań Słowenii do wdrożenia Konwencji z Aarhus, ale ograniczenia zostały jedynie zawieszone.

Donate to liberties

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

We’re grateful to all our supporters

Your contributions help us in the following ways

► Liberties remains independent
► It provides a stable income, enabling us to plan long-term
► We decide our mission, so we can focus on the causes that matter
► It makes us stronger and more impactful

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

Subscribe to stay in

the loop

Why should I?

You will get the latest reports before anyone else!

You can follow what we are doing for your rights!

You will know about our achivements!

Show me a sample!