We Włoszech kwestia imigracji odegrała ważną rolę podczas debaty publicznej poprzedzającej wybory, które odbyły się 4 marca 2018 r. Podczas tej skrajnie spolaryzowanej debaty, poruszono między innymi temat kryminalizacji solidarności i problem nadmiernego upraszczania tego złożonego zjawiska.

Podobnie jak inne kraje europejskie, Włochy są coraz bardziej zaniepokojone kwestią tożsamości narodowej i przynależności, interakcją między imigrantami a społeczeństwem przyjmującym oraz utratą kontroli nad swoimi południowymi granicami. Jednak pomimo powszechnego przekonania, że imigracja ma negatywne konsekwencje dla kraju, znaczny odsetek włoskich obywateli wykazuje się solidarnością i empatią wobec obcokrajowców.

Tak wynika z badania "Zrozumieć stosunek Włochów do uchodźców". W badaniu, zleconym przez Social Change Initiative we współpracy z More in Common, zanalizowano krajową debatę polityczną oraz reakcję opinii publicznej i społeczeństwa obywatelskiego w pięciu krajach: Niemczech, Francji, Holandii, Włoszech i Grecji. We Włoszech badania przeprowadziła firma Ipsos.

Organizacja członkowska Liberties, Włoska Koalicja na rzecz Praw Obywatelskich i Swobód (CILD), postanowiła zostać partnerem projektu i zaprezentowała zapowiedź badania podczas Międzynarodowego Festiwalu Dziennikarstwa w Perugii.

Podział włoskiego społeczeństwa

Na potrzeby badania, podzielono włoskie społeczeństwo na siedem "segmentów": w zależności od segmentu różne osoby mają różne opinie na temat tożsamości i przynależności oraz podzielają "otwarte" lub "zamknięte" wartości wobec imigracji, uchodźców i różnorodności. We Włoszech stopień zróżnicowania opinii publicznej jest wyższy niż w pozostałych trzech krajach, w których organizacja More in Common przeprowadzała wcześniej badania.

Osoby należące do dwóch pierwszych segmentów wykazują bardziej otwarte podejście i są bardziej przychylne imigrantom (28% populacji); podczas gdy osoby z dwóch kolejnych segmentów wyznają bardziej zamknięte wartości i są przeciwne przyjezdnym (24% populacji). Pozostałe trzy segmenty (łącznie 48% populacji) to osoby, należące do tzw. "niezdecydowanego obozu". Z wyjątkiem niektórych cech charakteryzujących opinię publiczną we Włoszech, rezultaty są spójne z wynikami badań przeprowadzonych we Francji, Niemczech i Holandii.

We wszystkich zaangażowanych krajach znaczny odsetek społeczeństwa przydzielono do grupy "pośredniej", która nie podziela w pełni opinii żadnego z "peryferyjnych" segmentów.

Tożsamość kulturowa zagrożona

Badania potwierdzają wiele opinii, które można usłyszeć na temat sytuacji panującej we Włoszech: powszechne niezadowolenie ze statusu quo, głęboki brak zaufania do elit i przytłaczające przekonanie, że globalizacja wywarła negatywny wpływ na kraj i jego gospodarkę. Frustrację spowodowaną sytuacją polityczną można zaobserwować patrząc na wysoki odsetek (73%) osób, które uważają, że tradycyjne partie i politycy nie dbają o zwykłych obywateli. Sześćdziesiąt procent Włochów uważa, że w ciągu ostatniego roku społeczeństwo zachowywało się gorzej, a 43% przewiduje, że w ciągu następnych pięciu lat sytuacja jeszcze się pogorszy. Pomimo obaw związanych z zarządzaniem sytuacją i wpływem ruchów migracyjnych, większość Włochów nie wykazuje ekstremistycznego podejścia wobec migrantów.

Wielu Włochów chętnie przyjmuje obcokrajowców, w tym imigrantów i uchodźców, a przeważająca większość (72%) wierzy w prawo do azylu i prawo tych osób do szukania schronienia w innych krajach, w tym we Włoszech.

Przeprowadzone badania stanowią dobry punkt wyjścia: dzięki wysłuchaniu i zrozumieniu kilku różnych stanowisk zajmowanych przez włoskich obywateli, możliwe będzie opracowanie nowej narracji dotyczącej omawianych kwestii, zmobilizowanie i utworzenie bardziej otwartego i silnego społeczeństwa.