Budowanie i wzmacnianie współpracy społeczeństwa obywatelskiego

Międzynarodowa Platforma Solidarności Społecznej (CSP), sieć ponad 90 organizacji pozarządowych zajmujących się prawami człowieka z całego regionu OBWE, zwołała w dniach 5-6 grudnia w Wiedniu równoległą konferencję - opierając się na tradycji równoległych konferencji społeczeństwa obywatelskiego OBWE mających miejsce w Astanie w 2010 r., Wilnie w 2011 r., Dublinie w 2012 r., Kijowie w 2013 r., Bazylei w 2014 r., Belgradzie w 2015 r. i w Hamburgu w 2016 r. Platforma zobowiązała się do zjednoczenia podmiotów społeczeństwa obywatelskiego, tak aby aktywnie zaangażowały się one w prace OBWE w duchu zasad helsińskich i przyczyniły się do pełnego poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, zasad demokracji i praworządności w całym regionie OBWE.

Podczas konferencji działacze i eksperci z Albanii, Armenii, Austrii, Azerbejdżanu, Białorusi, Belgii, Danii, Gruzji, Niemiec, Węgier, Włoch, Kazachstanu, Kosowa, Kirgistanu, Macedonii, Mołdawii, Holandii, Norwegii, Polski, Rosji, Serbii, Słowacji, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii, Tadżykistanu, Turcji, Turkmenistanu, Ukrainy, Wielkiej Brytanii i USA zaangażowali się w dyskusję i ustalili strategie na rzecz wzmocnienia współpracy społeczeństwa obywatelskiego w ramach i poza OBWE.

Przedstawienie konkretnych zaleceń

Na konferencji przyjęto także, jak co roku, zestaw dokumentów końcowych konferencji: deklarację wiedeńską "wprowadzającą środki bezpieczeństwa zapobiegające łamaniu praw człowieka i praworządności" oraz zalecenia społeczeństwa obywatelskiego dla uczestników spotkania Rady Ministerialnej w Wiedniu. Dokumenty te zostały następnie zaprezentowane i symbolicznie przekazane przez delegatów CSP - Melissę Hooper z Human Rights First i Corallinę Lopez Curzi z Włoskiej Koalicji na rzecz Praw Obywatelskich i Swobód - przedstawicielom instytucji i organów politycznych OBWE, w tym ustępującemu przewodniczącemu z Austrii i przejmującemu tę rolę reprezentantowi Włoch.

Deklaracja wiedeńska koncentruje się na środkach bezpieczeństwa mających zapobiegać łamaniu praw człowieka i zasad praworządności i zwraca uwagę, że prawa człowieka stanowią podstawę odpowiedzi, a nie przeszkodę, dla walki z terroryzmem. W deklaracji wyrażono głębokie zaniepokojenie tym, że władze w całym regionie OBWE wprowadzają środki ograniczające prawa człowieka w imię walki z terroryzmem, wykorzystując konflikt jako pretekst (w tym przez użycie przedłużających się "stanów wyjątkowych" w celu uniknięcia przestrzegania mechanizmów zabezpieczenia praw człowieka); i wezwano państwa uczestniczące, instytucje i organy polityczne OBWE do zdecydowanej ochrony praw człowieka podczas walki z terroryzmem

Zalecenia dotyczyły szeregu różnych kwestii, takich jak problem kurczenia się przestrzeni dla społeczeństwa obywatelskiego i szczególnej sytuacji w Donbasie:

• Pierwszy zestaw zaleceń ponownie potwierdza obawy wyrażone w deklaracji z Hamburga z 2016 r. ws. ochrony i rozszerzania przestrzeni społeczeństwa obywatelskiego dotyczącej szybko malejących możliwości udziału obywateli w sprawach polityki publicznej w całym regionie OBWE, wzywając: Przewodnictwo w OBWE do zajęcia się ochroną przestrzeni społeczeństwa obywatelskiego i bezpieczeństwem obrońców praw człowieka oraz do rozważenia mianowania specjalnego przedstawiciela ds. społeczeństwa obywatelskiego; Organy i instytucje polityczne OBWE do opracowania szybkiego systemu reagowania na przypadki prześladowań organizacji pozarządowych i działaczy społeczeństwa obywatelskiego; ODIHR do skupienia się na problemach obrońców praw człowieka; Państwa uczestniczące OBWE do wdrożenia wytycznych OBWE/ODIHR dotyczących ochrony obrońców praw człowieka;
• Drugi zestaw zaleceń dotyczył kwestii wolności słowa, której ograniczanie jest obecnie postrzegane jako jeden z najpoważniejszych problemów. W 2017 r. członkowie CSP byli szczególnie zaniepokojeni wpływem inicjatyw antyterrorystycznych, nakładanych przez niektóre państwa, na wolność wypowiedzi, rosnącymi ograniczeniami wolności słowa w internecie i przemocą wobec dziennikarzy. W związku z tym CSP zaleciło wdrożenie wspólnych oświadczeń wydanych przez przedstawiciela OBWE ds. wolności mediów oraz trzech innych międzynarodowych sprawozdawców, a także wytycznych pochodzących z deklaracji CSP z 2015 r. z Belgradu. W szczególności zwrócono się się do: ODIHR i Biura Przedstawiciela OBWE ds. Wolności Mediów o opracowanie zestawu zaleceń mających na celu ochronę wolności słowa i wolności mediów w kontekście walki z terroryzmem i brutalnym ekstremizmem; Państw uczestniczących o ponowne zobowiązanie się do zagwarantowania bezpiecznych warunków dla dziennikarzy, blogerów, osób zgłaszających przypadki naruszenia i innych osób korzystających z prawa do wolności wypowiedzi i o zapewnienie o pociągnięciu do odpowiedzialność wszystkich odpowiedzialnych za ataki na wolność słowa;
• Trzeci zestaw zaleceń dotyczył krytycznego zagadnienia migracji i związanym z tym problemem zjawiskiem ksenofobii. Państwa uczestniczące przyjęły i wprowadziły nowe środki polityki antyimigracyjnej. Problem ksenofobii i dyskryminacji staje się coraz poważniejszy w całym regionie OBWE, czemu towarzyszy pojawieniem się skrajnie prawicowych partii populistycznych o silnych przesłankach antyimigranckich oraz coraz częstsze zjawisko mowy nienawiści i zbrodni nienawiści, których ofiarami padają imigranci i uchodźcy. Włochy, które przejmują przewodnictwo w OBWE, zadeklarowały, że temat migracji będzie jednym z ich priorytetów i mają nadzieję, że w 2018 r. uda się podjąć konkretne działania w tej kwestii. CSP powtórzyło w ten sposób wcześniejsze zalecenia zawarte w Deklaracji CSP z Bazylei, które między innymi zobowiązywały: Organy polityczne OBWE do opracowania kompleksowego planu działania OBWE ws. walki z rasizmem, ksenofobią, dyskryminacją, zbrodnią nienawiści i innymi formami nietolerancji; ODIHR do opracowania kompleksowych wytycznych dla państw uczestniczących w ramach walki z rasizmem, ksenofobią, dyskryminacją, przestępstwami z nienawiści i innymi formami nietolerancji poprzez edukację i politykę młodzieżową; Państwa członkowskie OBWE do zapewnienia, bez wyjątku, międzynarodowej ochrony uchodźcom, zgodnie z Konwencją z 1951 r. dotyczącą statusu uchodźców i jej protokołem z 1967 r .;
• Czwarty zestaw zaleceń dotyczył praw człowieka w kontekście konfliktów. CSP wytłumaczył między innymi, w jaki sposób ochrona przestrzeni społeczeństwa obywatelskiego powinna być traktowana jako sposób zapobiegania konfliktom - prosząc podmioty OBWE o rozważenie potraktowania represyjnych zmian legislacyjnych i politycznych wpływających na przestrzeń społeczeństwa obywatelskiego jako wczesnych znaków ostrzegawczych o kryzysie, który może doprowadzić do destabilizacji i rozwoju sytuacji konfliktowej;
• Piąty zestaw zaleceń dotyczył tortur i wymuszonych zaginięć, które były jednymi z najgorszych przypadków łamania praw człowieka w wielu państwach uczestniczących OBWE w 2017 r. - przy wyjątkowo niskich wskaźnikach oskarżeń i w atmosferze bezkarności. Ponadto rządy coraz częściej usprawiedliwiają stosowanie tortur i złe traktowanie, odnosząc się do kwestii bezpieczeństwa w kontekście środków zapobiegania terroryzmowi. Podczas posiedzeń Rady Ministerialnej w Bazylei, Belgradzie i Hamburgu państwa uczestniczące nie przyjęły decyzji w sprawie zwalczania tortur. W związku z tym CSP zwróciła się z prośbą o to, by nadchodzące włoskie i słowackie przewodnictwo w OBWE zapewniło, że zapobieganie torturom będzie priorytetem OBWE, podejmując taką decyzję podczas Rady Ministerialnej w Mediolanie w 2018 r. Szczególną uwagę poświęcono również kwestii dostępu do wymiaru sprawiedliwości dla ofiar wymuszonych zaginięć.
• Wydano także dalsze zalecenia dotyczące konieczności uwzględnienia wpływu kwestii płci na działalność OBWE, znaczenie wzmocnienia prac OBWE w kontekście aspektu ludzkiego oraz potrzebę pilnych działań w odniesieniu do konfliktu w Donbasie.

Prezentacja zaleceń

Przewodniczący OBWE i minister spraw zagranicznych Austrii Sebastian Kurz otrzymali zalecenia społeczeństwa obywatelskiego dla struktur wykonawczych OBWE i państw uczestniczących, w przeddzień 24. Rady Ministerialnej OBWE.

"Dziękuję Międzynarodowej Platformie Solidarności Społecznej za ich niestrudzony wysiłek i dobrą współpracę podczas naszego przewodnictwa" - powiedział Kurz, gdy otrzymał zalecenia. "Bardzo się cieszę, że deklaracja Międzynarodowej Platformy Solidarności Społecznej koncentruje się na przeciwdziałaniu radykalizacji postaw i terroryzmowi, przy pełnym poszanowaniu praw człowieka i rządów prawa. Wasza ocena i wezwanie skierowane do państw uczestniczących OBWE o zapewnienie, że takie środki antyterrorystyczne lub anty-ekstremistyczne nie zostaną niewłaściwie wykorzystane jako pretekst do ograniczenia niezależnych lub krytycznych głosów, jest niezbędne".

Na sesję zamykającą konferencję dołączyli także: obecny przewodniczący OBWE, koordynator włoskiego przewodnictwa OBWE w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w 2018 r., Alessandro Cortese; zastępca szefa Stałego Przedstawicielstwa Republiki Federalnej Niemiec przy OBWE, Heinrich Haupt; sekretarz generalny OBWE, Thomas Greminger; Dyrektor Biura OBWE ds. Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir; oraz przedstawiciel OBWE ds. wolności mediów, Harlem Désir.