Nowe technologie i prawa człowieka

Wmówione morderstwo. Skarga do ETPC w sprawie osoby z niepełnosprawnością intelektualną

HFPC wniosła do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka skargę w sprawie P.M., mężczyzny z niepełnosprawnością intelektualną skazanego na dwadzieścia pięć lat pozbawienia wolności za podwójne zabójstwo.

by Polish Helsinki Foundation for Human Rights
flickr.com/Marcella Bona CC BY-NC-SA 2.0
Sprawa może mieć charakter precedensowy, ponieważ rzuca światło na problem dostosowania procedury karnej do potrzeb osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Przypadkowy sprawca

Organy ścigania zainteresowały się P.M. przypadkiem. Zatrzymany w trakcie nieformalnej rozmowy przyznał się policjantom do popełnienia zabójstwa. Mimo to został następnie przesłuchany w charakterze świadka, a dopiero potem – podejrzanego.

To dopiero na tym etapie pouczono go o przynależnych mu prawach, w tym prawa do odmowy składania wyjaśnień. Mimo stosunkowo szybkiego wyznaczenia obrońcy (po pięciu dniach) do pierwszego kontaktu pomiędzy nim a P.M. doszło dopiero po trzech miesiącach od zatrzymania.

„Stawia to poważne pytanie o system pomocy prawnej świadczonej z urzędu” – tłumaczy adw. Marcin Wolny, prawnik HFPC.

W całej sprawie poważne wątpliwości budzi jednak przede wszystkim to, czy protokoły faktycznie stanowią zapis przesłuchań P.M. Pełne są bowiem zdań złożonych, wyszukanego słownictwa oraz metafor, a więc wyrażeń, którymi mężczyzna na co dzień się nie posługuje, ponieważ jest osobą niepełnosprawną intelektualnie. Dokumenty nie rozróżniają także pytań policjantów od odpowiedzi przesłuchiwanego.

Co więcej, żadna z informacji charakterystycznych tylko i wyłącznie dla sprawcy przestępstwa nie znalazła potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym. Zabezpieczone na miejscu zdarzenia ślady (m.in. krwawy odcisk palca), zdaniem biegłych, nie należały do P.M. Z zeznań samych funkcjonariuszy policji wynika zaś, że wmówili oni P.M., że mają zebranych na niego bardzo dużo dowodów. Wskazali również, że mężczyzna „po przedstawieniu mu prawdopodobnego przebiegu zdarzenia potwierdził w nim swój udział”.

Uprawnienia w postępowaniu osoby z niepełnosprawnością

„Sprawa ta musi postawić pytanie o staranność, jaką organy wymiaru sprawiedliwości przykładają do przesłuchiwania osób niepełnosprawnych intelektualnie” – mówi Marcin Wolny. „Naszym zdaniem świadomość organów procesowych, że potencjalny podejrzany jest niepełnosprawny intelektualnie, powinna skutkować zapewnieniem mu dostępu do pomocy obrońcy i zapewnić rejestrację czynności z jego udziałem” – tłumaczy prawnik. „Gdy tego nie robią, pojawia się pytanie, czy postępowanie w sprawie było rzetelne”.

Wszystko to skłoniło Helsińską Fundację Praw Człowieka do wystąpienia w imieniu P.M. ze skargą indywidualną do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. HFPC podnosi w niej naruszenie przez Polskę art. 6 ust. 2 i 3 lit. c Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, a więc zakazu zmuszania do obciążania samego siebie i prawa do dostępu do pomocy obrońcy. Te uchybienia przesądziły też o braku rzetelności postępowania.

Donate to liberties

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

We’re grateful to all our supporters

Your contributions help us in the following ways

► Liberties remains independent
► It provides a stable income, enabling us to plan long-term
► We decide our mission, so we can focus on the causes that matter
► It makes us stronger and more impactful

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

Subscribe to stay in

the loop

Why should I?

You will get the latest reports before everyone else!

You can follow what we are doing for your right!

You will know about our achivements!

Show me a sample!