Nowe technologie i prawa człowieka

Prawa człowieka na Litwie: czekają nas kolejne Węgry?

Instytut Monitorowania Praw Człowieka opublikował dziesiąty już przegląd sytuacji w zakresie praw człowieka – „Prawa człowieka na Litwie 2018-2019”.

by Human Rights Monitoring Institute

Przegląd daje społeczeństwu możliwość spojrzenia na rzeczywistość ostatnich kilku lat poprzez pryzmat praw człowieka. Zwraca uwagę na poczynione postępy, ale także zastój, a nawet regres, w przypadkach, w których nie udało się zapewnić poszanowania ludzkiej godności.

Przegląd został przygotowany przez 19 ekspertów w dziedzinie praw człowieka, w szczególności prawników i ekspertów w dziedzinie nauk politycznych, społecznych i medycznych, ale publikacja jest skierowana do wszystkich osób zainteresowanych kwestiami praw człowieka.

Autorzy dokumentu z różnych perspektyw przyglądają się procesowi wdrażania norm praw człowieka: zaczynając od wyników walki z dyskryminacją, przestępstwami z nienawiści i przemocą, po prawa do wolności i pozbawienia wolności; od prawa do życia rodzinnego po wolność słowa, zgromadzeń i wyznania, a także ochronę danych osobowych. Raport obejmuje także bardzo istotne problemy związane z prawem do zdrowia.

Węgry czy Europa Północna?

Ostatnio na Litwie widać wiele niepokojących trendów. „Przypadki z ostatnich lat pokazują, że nawet w czasach wzrostu gospodarczego i stabilności politycznej ważne aspekty indywidualnych praw i wolności można wygodnie zignorować, decyzje krytykowane i komentowane przez organizacje międzynarodowe mogą pozostać niezrealizowane, a wcześniejsze naruszenia mogą się powtórzyć. Dlaczego prawa człowieka nie są traktowane poważnie, a wręcz są lekceważone? Największą przeszkodą pozostaje fakt, że społeczeństwo przyzwyczaiło się do wygodnego wybierania tematów istotnych dla większości, zapominając o interesach i problemach mniejszości.” – napisał we wstępie do publikacji sprawozdawca i filozof Paulius Gritėnas.

Dyskryminacja ze względu na płeć, orientację seksualną, niepełnosprawność, wiek, pochodzenie i inne przyczyny to regularny problem na rynku pracy, w sektorze usług i w innych obszarach. Dyskusje w przestrzeni publicznej często ujawniają bardzo wąską koncepcję tego, co „litewskie”, która odrzuca jakąkolwiek odmienność. Taka izolacja i brak szacunku dla równych praw często prowadzi do mowy nienawiści, a nawet przemocy fizycznej.

Chociaż 8 na 10 ofiar przemocy domowej to kobiety, litewskie przepisy nadal nie są zgodne z podejściem uwzględniającym aspekt płci, a parlamentowi zabrakło woli politycznej do ratyfikowania konwencji stambulskiej. Władze niechętnie wykazują się przywództwem w zakresie praw człowieka i nie zniosły jeszcze dyskryminującego przepisu ustawy o ochronie nieletnich przed szkodliwymi skutkami informacji publicznej (który może być nadużywany przez niektóre grupy w celu cenzurowania wszelkich informacji publicznych związanych z prawami LGBT+).

W okresie objętym przeglądem, z różnych powodów, takich jak bezpieczeństwo narodowe, walka z dezinformacją lub ochrona przywódców kraju, władze publiczne podjęły nawet kroki w celu ograniczenia wolności wypowiedzi.

Chociaż w tym przeglądzie autorzy nie analizują kryzysu COVID-19 i jego wpływu na prawa człowieka, wiele wyzwań, które pojawiły się w ciągu ostatnich kilku miesięcy, są odzwierciedleniem tych i innych długotrwałych problemów poruszonych w publikacji.

„Litwa wciąż nie jest w stanie w pełni wykorzystać wyjątkowej okazji, jaką daje jej obecność w Unii Europejskiej, aby zbudować państwo opiekuńcze i możliwie najzdrowsze społeczeństwo przy jednoczesnym przestrzeganiu praw człowieka. Brakuje liderów politycznych, kulturalnych, naukowych i biznesowych, którzy chcieliby zjednoczyć społeczeństwo dla wspólnej sprawy – w celu zapewnienia poszanowania praw poszczególnych osób i naszych wspólnych wartości. Obywatele są często wprowadzani w błąd poprzez fałszywe wiadomości na temat wartości, które rzekomo nie pasują do Litwy, nawet jeśli te same wartości są przestrzegane codziennie przez kraje odnoszące największe sukcesy na świecie i są zapisane w samej konstytucji Litwy.” – powiedział Dainius Pūras, dyrektor Instytutu Monitorowania Praw Człowieka.

Czy są jakieś dobre wieści?

Pomimo wielu wyzwań i ciągłych prób wycofywania się, w ostatnich latach odnotowano również znaczne postępy w dziedzinie praw człowieka. Mimo niektórych inicjatyw, z powodu sprzeciwu społeczeństwa obywatelskiego i mediów, władze nie ograniczyły wolności wypowiedzi.

W okresie objętym przeglądem szczególną uwagę poświęcono ściślejszym uregulowaniom w kwestii ochrony danych osobowych i prywatności, co przyczyniło się do zwiększenia świadomości społecznej na ten temat.

W paradzie Baltic Pride w Wilnie w 2019 r. udział wzięło dziesięć tysięcy osób (najwyższa odnotowana liczba). Była to druga parada, w czasie której nie doszło do incydentów ze strony protestujących i nie odnotowano formalnych przeszkód w organizacji wydarzenia ze strony instytucji państwowych.

Poczyniono również postępy w zakresie prawa do rzetelnego procesu. Unia Europejska podniosła standardy praw podejrzanych i oskarżonych, co oznaczało, że przepisy litewskie musiały zostać odpowiednio zaktualizowane. Funkcjonariusze organów ścigania również zaczynają coraz rozsądniej podchodzić do kwestii zatrzymań w ramach postępowania przygotowawczego.

Chociaż politycy nie wykazali się prawdziwym przywództwem, jeśli chodzi o ochronę prawną osób LGBT+, w 2019 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że koncepcja „rodziny” w rozumieniu konstytucji jest neutralna pod względem płci. W związku z tym zniknęły formalne przeszkody w przyjęciu przepisów dotyczących związków partnerskich.

„Cieszymy się, że instytucje państwowe są bardziej otwarte i angażują społeczeństwo obywatelskie w tworzenie aktów prawnych i dokumentów programowych, a także że w większym stopniu współpracują z organizacjami pozarządowymi przy opracowywaniu lub wdrażaniu różnych polityk. Daje to nadzieję, że w dłuższej perspektywie uda nam się stłumić stagnację w niektórych obszarach. Dalszy postęp będzie zależał od tego, czy wszyscy zrozumiemy i staniemy w obronie naszych własnych praw. Niniejszy przegląd, opracowany przez Instytut Monitorowania Praw Człowieka oraz różnych ekspertów, ma pomóc skierować nas wszystkich na właściwą ścieżkę praw człowieka.” – powiedziała Goda Jurevičiūtė, kierownik projektu w HRMI.

Przegląd dostępny na stronie internetowej HRMI: https://hrmi.lt/zmogaus-teises-lietuvoje-2018-2019/. Instytut chciałby podziękować Funduszom norweskim oraz Funduszom EOG, Fundacji Otwartego Społeczeństwa i wszystkim, którzy przekazali darowizny na Aukok.lt. Ta publikacja nie byłaby możliwa bez Waszej pomocy.

Donate to liberties

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

We’re grateful to all our supporters

Your contributions help us in the following ways

► Liberties remains independent
► It provides a stable income, enabling us to plan long-term
► We decide our mission, so we can focus on the causes that matter
► It makes us stronger and more impactful

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

Subscribe to stay in

the loop

Why should I?

You will get the latest reports before everyone else!

You can follow what we are doing for your right!

You will know about our achivements!

Show me a sample!