Dziewiętnaście lat po pokojowej - przeprowadzonej pod auspicjami ONZ - reintegracji wschodniej Slawoni, regionu dzisiejszej Chorwacji, współistnienie różnych grup etnicznych w mieście Vukovar jest wciąż problematyczne. W Chorwacji, Vukovar jest przede wszystkim postrzegane jako symbol wojny, powstały w wyniku chaotycznego rozpadu Jugosławii i chorwackich doświadczeń z dowodzoną przez Serbów Narodową Armią Jugosłowiańską.

Vukovar, dawniej zamożne, zróżnicowane etnicznie miasto, zostało kompletnie zrównane z ziemią w wyniku walku i bombardowania w 1995 roku, podobnie jak dzieje się to obecnie w Kobani, w Syrii. Około 480 osób z obszaru Vukovar nigdy nie odnaleziono, natomiast w całej Chorwacji za zaginionych uznaje się około 1700 osób, w tym cywilów (zarówno Chorwatów, jak i Serbów) oraz personel wojskowy. Miasteczko do 1995 roku pozostawało pod jurysdykcją Serbskiego Obwodu Autonomicznego.

Petycja w sprawie ograniczenia praw mniejszości

Wcześniej tego roku, organizacja obywatelska "Centrala ds. ochrony chorwackiego Vukovar", zainicjowała petycję w celu zmiany prawa dotyczącego mniejszości. Nowelizacja, w razie przyjęcia, uniemożliwiałaby przedstawicielom mniejszości serbskiej korzystanie w niektórych praw i nie zezwalałaby na umieszczanie na budynkach publicznych napisów w cyrylicy w języku serbskim, chyba że Serbowie stanowiliby ponad 50% danej społeczności. Petycja powstała po umieszczeniu na budynkach rządowych tablic z napisami w dwóch alfabetach - łacińskim i cyrylicy - z uwagi na dwujęzyczność ludności miasta. Tablice te jednak zostały zniszczone i usuniętew trakcie antyserbskiej demonstracji przez chorwackie stowarzyszenie kombatantów i osób zaginionych.

Część społeczeństwa chorwackiego czuje, że jeszcze nie nadszedł czas na "widoczną" reingerację z Serbami i ich kulturą, w tym z cyrylicą. Wiele z tych osób podpisało wspomnianą petycję, która zebrała niemal 700 tysięcy podpisów w ciągu dwóch tygodni. W przeciwieństwie do sytuacji na półwyspie Istria, gdzie ze względu na niewielką mniejszość włoską napisy umieszczane są w dwóch językach, we wschodnich regionach kraju wciąż króluje wrogość.

Uświadamianie opinii publicznej

Złożoność sytuacji we wschodniej Slawonii postrzegana jest przez Centrum Studiów nad Pokojem jako idealny temat do dyskusji i debaty. Stosując nowe metody, rozwijamy i wdrażamy w Chorwacji projekt "Badanie opinii publicznej - debata obywatelska na rzecz zrównoważonego rozwoju społecznego", zainspirowany pracami profesora Jamesa Fishkina z Uniwersytetu Stanforda i dążący do zaangażowania obywateli w rzetelną dyskusję i promowania wymiany informacji, niezbędnych do kształtowania do uzasadnionych i przemyślanych opinii na drażliwe tematy. (Tematem pierwszej debaty była nowa ustawa o pracy, przyjęta przez chorwacki parlament latem tego roku.)

Badanie opinii publicznej połączone z debatą jest formą konsultacji społecznych, w której losowo wybrana grupa obywateli angażuje się w dyskuję na temat polityki społecznej i zagadnień wyborczych. Obywatele są często niedoinformowani w kwestii ważnych sprawach publicznych. Zwykłe badania opinii publicznej przedstawiają jedynie powierzchowne dane o poglądach, dzisiejsza demokracja zaś zdaje się nie poświęcać czasu i wysiłku na zgromadzenie informacji i wykorzystanie ich w formułowaniu rozważnych osądów.

Debata na temat praw mniejszości

Drugie badanie opinii publicznej połączane z debatą zorganizowane zostało w październiku 2014 roku w czasie weekendu, pod oficjalnym tytułem: "Realizacja praw mniejszości: szansa na integrację czy zarzewie konfliktu". Każde badanie obejmuje sesję pytań i odpowiedzi z ekspertami oraz dyskusje panelowe z udziałem naukowców, przedstawicieli organizacji pozarządowych, historyka i przedstawiciela inicjatywy obywatelskiej "Centrala ds. ochrony chorwackiego Vukovar".

Dwudziestu czterech uczestników, którzy zostali losowo podzieleni na grupy z moderatorami, ma możliwość zadawania pytań ekspertom i dzielenia się swoimi poglądami podczas sesji plenarnej. Uczestnikom - zarówno przed debatą, jak i po - rozdawane są kwestionariusze, aby zbadać ewentualne zmiany w poglądach.

Podobnie jak po pierwszej debacie, tak i tym razem opublikowana zostanie szczegółowa analiza, która pozwoli prześledzić, w jaki sposób i dlaczego - o ile w ogóle - ludzie zmieniali swoje przekonania na temat pokoju i praw człowieka. Jako organizacja zajmująca się obydwoma tymi obszarami, CPS podkreśla niebezpieczne konsekwencje kształtowania opinii bez krytycznego myślenia i uprzedniego zebrania informacji.

Zespół ds. badań CPS: Mirjana Mikić Zeitoun, Ela Naranđa, Petra Jurlina

Doradca: profesor Ana Matan, Wydział Nauk Politycznych, Uniwersytet w Zagrzebiu.