W opinii HFPC wprowadzenie takich zmian budzi poważne zastrzeżenia co do ich zgodności z Konstytucją w zakresie zasady wolności sumienia i wyznania, prawa rodziców do wychowania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami oraz zakazu dyskryminacji.

Problem ogniskuje się przede wszystkim wokół tego, czy w kontekście obowiązującego prawa i praktyki nauczyciel religii mógłby być neutralnym światopoglądowo wychowawcą i równo traktować uczniów uczęszczających i nieuczęszczających na katechezę.

Misja kanoniczna a neutralność światopoglądowa wychowawców

Zgodnie z obowiązującym prawem bowiem, to władze kościoła lub związku wyznaniowego decydują o tym, komu powierzą nauczanie w szkołach, a dyrekcja szkoły jedynie podporządkowuje się temu wyborowi. Oznacza to, że nauczyciele religii są w znacznie większym stopniu podporządkowani władzom kościelnym niż władzom oświatowym

W przypadku Kościoła rzymskokatolickiego katecheci i katechetki związane są misją kanoniczną powierzoną przez biskupa diecezjalnego i tylko on tę misję może cofnąć. Ocenie przez biskupa podlega także ich życie i zachowanie poza lekcjami katechezy.

„Z naszego doświadczenia wynika, że w praktyce faktycznie dochodzi do sytuacji, kiedy misja kanoniczna jest cofana ze względu na życie prywatne danej osoby – dowodem tego chociażby prowadzona przez nas sprawa katechetki, która zaszła w ciążę niepozostająca równocześnie w związku małżeńskim, z powodu czego cofnięto jej misję, a następnie zwolniono z pracy“ – tłumaczy Agnieszka Mikulska-Jolles, ekspertka HFPC.

Powyższe informacje prowadzą do wniosku, że w swojej funkcji wychowawczej katecheci i katechetki będą opierali się przede wszystkim na wytycznych i doktrynie Kościoła rzymskokatolickiego.

W związku z tym powierzenie wychowawstwa klasy osobie podporządkowanej doktrynie i instytucji jednego kościoła może prowadzić do naruszania wolności sumienia i wyznania osób bezwyznaniowych oraz należących do innych wyznań.

W tym kontekście konieczne jest także podkreślenie faktu, że ani rodzice ani pełnoletni uczniowie nie mają możliwości wpływu na wybór wychowawcy, mogą jedynie decydować o uczestnictwie w lekcjach religii.

Wątpliwości konstytucyjne

W opinii HFPC projektowane rozporządzenie w części umożliwiającej obejmowanie wychowawstwa klas przez nauczycieli religii budzi wątpliwości co do jego zgodności z Konstytucją RP.

W szczególności w związku z wolnością sumienia i wyznania (art. 53), prawem rodziców do wychowania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 48), a także zasadą bezstronności światopoglądowej państwa (art. 25). Takie rozwiązanie może również prowadzić do nierównego traktowania uczniów szkół powszechnych (art. 70 ust. 1 w zw. z art. 32 Konstytucji).

Z tych względów Helsińska Fundacja Praw Człowieka wnosi o zaprzestanie dalszych prac legislacyjnych nad projektowanymi zmianami.