Negentien jaar na de vreedzame hereniging van Oost-Slavonië met Kroatië onder leiding van de VN, is het samenleven van verschillende bevolkingsgroepen in het stadje Vukovar nog altijd geen realiteit. In Kroatië wordt Vukovar over het algemeen gezien als symbool voor een oorlog die is voortgekomen uit het rommelige uiteenvallen van Joegoslavië en de ervaring die Kroaten hebben met het Servisch geleide Joegoslavische nationale leger.
Het van oudsher etnisch gemengde en destijds welvarende Vukovar werd tijdens de Kroatische Onafhankelijkheidsoorlog van 1991 tot 1995 door gevechten en bombardementen volledig platgelegd. Ongeveer 480 mensen uit de regio Vukovar zijn nooit teruggevonden, terwijl in de rest van Kroatië in totaal rond de 1700 Kroaten en Serviërs – burgers en militairen – blijvend vermist zijn. De gemeente viel tot 1995 onder de jurisdictie van de Servische autonome oblast.
Petitie om de rechten van de Servische minderheid in te perken
Eerder dit jaar heeft het burgerinitiatief ‘‘Hoofdkwartier voor de bescherming van het Kroatische Vukovar’’ een petitie opgezet waarmee het hoopt een wijziging van de wet over minderheden teweeg te brengen. Als zij wordt aangenomen, zou de wetswijziging ervoor zorgen dat Servische minderheden geen aanspraak meer kunnen maken op hun rechten, en zou informatie op openbare gebouwen niet meer in Cyrillisch schrift mogen weergegeven, tenzij 50% van de bevolking binnen de gemeenschap Servisch is.
Dit initiatief komt in navolging van het plaatsen van naambordjes op lokale overheidsgebouwen in zowel het Latijns als het Cyrillisch om de tweetalige bevolking tegemoet te komen. Maar volgend op protesten werden de bordjes vernield en weggehaald door Kroatische verenigingen van oorlogsveteranen en vermiste personen.
Is het te vroeg om buren te worden?
Voor een deel van de Kroatische bevolking komt de ‘zichtbare’ herintegratie met de Serviërs of hun cultuur, waaronder het Cyrillisch schrift, te vroeg. Veel Kroaten hebben petities hiertegen getekend. Met de hierboven beschreven petitie werden in twee weken tijd 700.000 handtekeningen opgehaald.
Met het vernielen van Cyrillische naambordjes is echter niemand geholpen en een dergelijke daad draagt niet bij aan een constructieve discussie of duurzame oplossing. Waar vijandigheden in het oosten van Kroatië de boventoon voeren, is de situatie op schiereiland Istrië heel anders: de kleine Italiaanse minderheid aldaar wordt gerespecteerd en tegemoet gekomen met tweetalige informatiebordjes.
Een ongeïnformeerd publiek informeren
De complexiteit van de situatie in Oost-Slavonië wordt door de Centre for Peace Studies (CPS) gezien als een ideaal onderwerp voor beraadslaging en discussies. Aan de hand van ‘deliberative polling’ – een type beraadslaging gebaseerd op het werk van professor James Fishkin van de Universiteit van Stanford – ontwikkelt CPS het project ‘‘Opinies peilen – Burgers discussiëren over en zetten zich in voor duurzame sociale veranderingen’’ waarmee burgers in Kroatië worden gestimuleerd om deel te nemen aan onderbouwde discussies en om het delen van informatie te bevorderen zodat weloverwogen meningen ten aanzien van gevoelige onderwerpen kunnen worden gevormd. (Het onderwerp van de eerste beraadslaging was de nieuwe arbeidswet, die deze zomer door het Kroatische parlement is aangenomen.)
Deliberative polling is een methode waarbij een aselect samengestelde groep burgers met elkaar in discussie treedt over overheidsbeleid en verkiezingsthema’s. Burgers zijn vaak slecht geïnformeerd over belangrijke publieke aangelegenheden. Bij gewone opiniepeilingen komt slechts oppervlakkig aan het licht hoe mensen over zaken denken, terwijl het democratische proces in Kroatië vandaag de dag niet in staat lijkt tijd en moeite te steken om burgers te informeren en hen tot weloverwogen oordelen te laten komen.
Beraadslaging over de rechten van minderheden
De tweede, door CPS georganiseerde beraadslaging werd onder de titel ‘‘De toepassing van rechten van minderheden: een kans voor integratie of voor conflict en verdeeldheid?’’ tijdens een weekend in oktober 2014 gehouden. Ieder beraadslagingproces omvat een vraag-en- antwoordsessie met een deskundigenpanel bestaande uit academici, vertegenwoordigers van ngo’s, een historicus en een vertegenwoordiger van het burgerinitiatief ‘‘Hoofdkwartier voor de bescherming van het Kroatische Vukovar’’.
Vierentwintig deelnemers, die willekeurig in groepen met moderatoren werden verdeeld, kregen de kans om vragen te stellen aan de deskundigen en met elkaar over het onderwerp in discussie te gaan. Een marktonderzoeksbureau deelde vóór en na de discussie vragenlijsten uit aan de deelnemers om mogelijke meningsveranderingen te staven.
Het Centre for Peace Studies zal net als na de eerste de eerste beraadslaging een grondige analyse uitbrengen. Hierbij wordt vooral gelet op hoe en waarom mensen hun meningen hebben bijgesteld ten aanzien van vredesopbouw en mensenrechten. Als organisatie die zich inzet voor beide zaken, waarschuwt het CPS voor de gevaarlijke gevolgen van het vormen van een mening zonder je goed te informeren en kritisch na te denken.
CPS beraadslagingteam: Mirjana Mikić Zeitoun, Ela Naranđa, Petra Jurlina
Adviseur: Professor Ana Matan, Faculteit Politieke Wetenschappen, Universiteit van Zagreb