Zoals we al hebben aangegeven, vallen theorieën die stellen dat we een morele verplichting hebben om wetten te volgen in twee categorieën. Tot nu toe hebben we transactionele theorieën besproken. Dit zijn theorieën die suggereren dat je plicht tot gehoorzaamheid wordt vastgesteld door een moreel belangrijke transactie tussen jou en de staat (of je medeburgers). Nu laten we je kennismaken met niet-transactionele theorieën. Dit zijn theorieën die zeggen dat er geen transactie nodig is - je bevindt je misschien in een situatie waarin je gehoorzaamheid verschuldigd bent, ook al heb je niets gedaan om jezelf onder die verplichting te stellen.
Taken door sociale rollen
Misschien zijn de bekendste niet-transactionele theorieën de associatieve theorieën. Associatieve theoretici zijn van mening dat we de plicht hebben om wetten van een politieke gemeenschap te gehoorzamen simpelweg vanwege ons lidmaatschap van die gemeenschap. Dit klinkt misschien vreemd. Hoe kan je worden verplicht om een aanzienlijke last op je te nemen (het respecteren van de wetten betekent immers dat je onaangename verantwoordelijkheden hebt, zoals het betalen van je belastingen, het dragen van kleding in het openbaar, zelfs als het buiten erg heet is, etc.), zonder hiermee in te stemmen of op zijn minst iets waardevols hiervoor terug te krijgen?
Associatieve theoretici geloven dat hun theorie helemaal niet vreemd is. In plaats daarvan zeggen ze dat het best goed overeenkomt met onze dagelijkse intuïties. We zijn geneigd te accepteren dat we allemaal taken hebben die verbonden zijn met de sociale rollen waarin we eenvoudigweg zijn geboren of waar we in zijn gegroeid. We hebben plichten als dochters en zonen, we hebben plichten als neven en nichten, als grootouders, als buren, als vrienden. In veel culturen zijn we onze ouders respect verschuldigd in de rol van "zoon", hoewel we nooit ervoor hebben gekozen om hun zoon te zijn. En deze verplichting bestaat onafhankelijk van wat voor offers onze ouders hebben gebracht. Op dezelfde manier zijn we, als we de rol van 'burger' in een politieke gemeenschap vervullen, verplicht om de wet te gehoorzamen, onafhankelijk van de voordelen die we al dan niet hebben ontvangen van de staat.
Critici zeggen dat associatieve theorieën twee problemen hebben. Ten eerste wordt er een valse analogie gemaakt tussen een staat en een familie. Moderne politieke samenlevingen lijken niet genoeg op families. In families zijn we intiem en (emotioneel) verbonden. Dat is zeker niet waar wanneer het gaat om onze politieke samenlevingen. Andere critici beweren dat we eenvoudigweg geen verplichtingen hebben jegens onze familieleden, ongeacht wat ze voor ons hebben gedaan. Je bent je biologische ouders inderdaad niets verschuldigd als ze je in de steek hadden gelaten of je op belangrijke manieren hebben laten vallen. Evenzo ben je niets verschuldigd aan je politieke gemeenschap alleen maar omdat je daarin bent geboren.
'Natuurlijke plicht'
De andere groep niet-transactionele theorieën worden theorieën over natuurlijke plicht genoemd. Volgens natuurlijke plichtstheorieën zijn onze politieke verplichtingen gebaseerd op een morele plicht die iedereen aan iedereen verschuldigd is, ongeacht hun transactiegeschiedenis. Er zijn een aantal voorstellen gedaan over op welke natuurlijke plicht onze plicht om wetten te gehoorzamen gebaseerd is. Sommigen zeggen dat het de Samaritaanse plicht is om mensen in nood te helpen: als je een relatief kleine inspanning kunt doen om anderen op zeer belangrijke manieren te helpen, zou je dat moeten doen. Anderen beweren dat er een rechtvaardigheidsplicht is: je moet iedereen geven waar ze recht op hebben. Anderen geloven dat onze natuurlijke plicht voortvloeit uit een verplichting om elkaar te respecteren als waardige mensen, het vermogen om te redeneren en vrije keuzes te maken. Wat theoretici over natuurlijke plichten allemaal kunnen beamen, is dat waar deze natuurlijke plicht ook vandaan komt, je die alleen kunt vervullen door jezelf aan de autoriteit van de wet te onderwerpen.
Deze theorieën over natuurlijke plichten worden bekritiseerd omdat ze tot een nogal vreemd resultaat kunnen leiden als we ze tot hun conclusie volgen. Een plicht om mensen in nood te helpen, om gerechtigheid of rechten te bevorderen, zou mensen reden kunnen geven om de wetten van hun eigen staat te gehoorzamen. Maar het geeft een even sterke reden om ook andere staten te ondersteunen. En als, bijvoorbeeld, rechtvaardigheid beter zou worden gediend door gehoor te geven aan de eisen van een vreemde staat in plaats van ons te onderwerpen aan de wetten van ons eigen land, dan is dit wat een theorie van natuurlijke plichten ons zou verplichten om te doen. Of het kan heel goed van ons verlangen dat we ongehoorzaam zijn aan de wetten van ons land voor het algemeen belang. Ter illustratie, onze natuurlijke plicht van gerechtigheid kan ons verplichten om belastingen te ontduiken en ons geld aan ontwikkelingsstaten te geven om daar de armoede te verlichten.
Uitzonderlijke gevallen
Zowel de associatieve als de natuurlijke plichtstheorieën kunnen tegemoetkomen aan bepaalde gevallen van klokkenluiders die de wet breken door te erkennen dat de morele plicht die onze algemene plicht tot gehoorzaamheid onderbouwt slechts één van de verschillende morele plichten is die we hebben. En hoewel het misschien sterk genoeg is om ons in de meeste gevallen de wet te laten gehoorzamen, kunnen in uitzonderlijke gevallen andere morele plichten gelden die ons verplichten om de wet te overtreden.
Als je geïnteresseerd bent in associatieve theorieën, kun je hier interessant materiaal vinden. Als je sympathie hebt voor natuurlijke plichtstheorieën, kun je hier materiaal vinden. Als je geïnteresseerd bent in theorieën die zeggen dat we misschien zelfs helemaal geen politieke verplichtingen hebben, kom dan terug voor het laatste artikel van onze serie.