Tech & Rights

#WeDecide: Wat is democratie (niet)?

De wereld is rommelig. We kunnen dingen niet makkelijk in hokjes plaatsen, zoals democratie. En dat is prima - we moeten de rommel accepteren en gewoon chillen.

by Orsolya Reich

In een simpelere wereld zou het altijd makkelijk zijn om te beslissen wat precies wat is. Het zou makkelijker zijn om appels van peren, korrels zout van scheppen zout en democratieën van dictaturen te onderscheiden. Jammer genoeg leven we niet in die wereld. We hebben tegenwoordig zelfs pappels ("peer-appels"). Het is sowieso al moeilijk om korrels van scheppen zout te onderscheiden. En er zijn heel veel regimes die er precies tussenin vallen. Ze kunnen democratieën worden genoemd, omdat ze een aantal kenmerken delen met bepaalde regimes die we absoluut democratieën zouden noemen. Maar ze hebben ook een aantal kenmerken die meer op regimes lijken die absoluut géén democratieën zijn.

Nu kom je vast een aantal artikelen tegen die uitgebreid bespreken of zo'n 'tussen'-regime nog steeds een democratie is, of juist niet meer. En je hebt misschien gedacht dat de mensen die die artikelen schreven aan een nutteloos project zijn begonnen. Want de wereld is soms rommelig.

We kunnen niet alles in hokjes plaatsen. We moeten de rommel accepteren en gewoon chillen.

Als 'democratie' een concept als 'appel' of 'korrel zand' zou zijn, zou je absoluut gelijk hebben. Maar dat is het niet. In onze alledaagse gesprekken wordt democratie gebruikt als een normatieve term - dat betekent dat mensen bepaalde waarde (in het geval van een democratie, positieve waarde) hechten aan een woord en verwachten dat anderen ook deze waarde erkennen.

Bijvoorbeeld, als je negenjarige neefje schreeuwt: "Maar dit is niet democratisch!", wil hij er niet alleen op wijzen dat de manier waarop je hebt besloten welke show hij en zijn broers en zussen kunnen zien, het "één persoon, één stem"-principe niet respecteerde. Wat hij echt wil zeggen, is dat je iedereen in het huishouden (inclusief de minderjarigen) één stem had moeten geven en dat je de meerderheid had moeten laten beslissen. Zelfs wanneer de meerderheid voor de film Pet Sematary kiest.

Natuurlijk heeft je neefje misschien ongelijk. Democratische besluitvorming is zeker niet de manier om alle mogelijke situaties op te lossen. Desalniettemin is democratische besluitvorming de enige moreel aanvaardbare optie als het gaat om het openbare leven, als het gaat om kwesties die de medewerking vereisen van veel onverenigbare volwassen personen. Of dat geloven wij, Europese burgers, in ieder geval.

Wanneer mensen vechten om de juiste benoeming van een regime en over of het een democratie genoemd kan worden, vechten ze over de morele aanvaardbaarheid van het regime. De reden dat ze een grens willen trekken tussen democratieën en niet-democratische regimes is niet omdat ze niet kunnen omgaan met rommel. Het is omdat zij geloven dat onze manier van handelen afhangt van waar die lijn ligt. Als een regime democratisch is, dus moreel aanvaardbaar (wat niet wil zeggen dat het perfect of foutloos is), moeten we werken aan het verbeteren ervan. Als een regime niet democratisch is, dus moreel onaanvaardbaar, moeten we ertegen vechten. Empirisch gezien is er misschien een grijze zone tussen volwaardige democratieën en autocratische regimes. Toch hebben we geen andere keus dan een grens te trekken. Omdat er geen grijze zone mogelijk is tussen de twee manieren om verder te gaan.

Anti-waarden Europese leiders zijn zich hier pijnlijk van bewust. Soms bestempelen ze hun regimes als "illiberale democratieën". Hiermee willen ze zeggen dat hoewel ze misschien enigszins verschillen van wat we vroeger democratieën noemden, de regimes die ze regeren nog steeds moreel aanvaardbaar zijn. Maar dat zijn ze niet. Regimes die de beginselen van vrijheid, fundamentele vrijheden en de rechtsstaat niet respecteren, zijn moreel onaanvaardbaar. Daarom mogen ze geen democratieën worden genoemd.

Zoals je misschien al gemerkt hebt, hebben we in dit stuk gesproken over het belang om het verschil te kunnen zien tussen wat democratie is en wat het niet is. We voerden aan dat er weliswaar een grijze zone is, maar dat er een scheidslijn moet worden getrokken tussen democratieën en niet-democratische regimes. Maar we hebben niet echt besproken wat een democratie is. Is het een regime waar het principe "één persoon, één stem" over het algemeen wordt gerespecteerd? Of is het meer dan dat? En wat is dit ding over morele aanvaardbaarheid? Waarom zijn democratieën de enige moreel aanvaardbare regimes? Als je geïnteresseerd bent in deze vragen, volg ons dan op sociale media en lees de komende artikelen in deze serie.

We zijn benieuwd naar je mening. Laat een reactie achter op onze Facebook-post en bespreek het belang van labels met ons en met andere lezers.

#WeDecide