Tech & Rights

Het Europees Parlement stemt over Orban's Hongarije: alles wat je moet weten

Het Europese Parlement gaat volgende week beslissen over de staat van de Hongaarse democratie in een historische stemming. Maar wat betekent dat, wat staat er op het spel en wat zal er waarschijnlijk gebeuren? We leggen het hier voor je uit.

by Israel Butler

Waar gaat de stemming over?

De leden van het Europees Parlement zullen moeten beslissen of ze een procedure in gang zullen zetten die uiteindelijk zou kunnen leiden tot een sanctie van de EU tegen de Hongaarse regering. EP-leden zullen op 11 september stemmen over de goedkeuring van de ontwerpresolutie en het verslag. Als er vóór wordt gestemd, zou dit artikel 7 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie activeren. Het parlement zelf zal niet stemmen over het daadwerkelijk opleggen van sancties aan Hongarije - het heeft die bevoegdheid niet. Als de stemming slaagt en de resolutie wordt aangenomen, zou dit de situatie in Hongarije formeel op de agenda van de Raad van de EU zetten. De Raad is waar ministers van elk EU-land samenkomen. Als Hongarije op de agenda staat, zullen regeringen de situatie moeten bespreken en uiteindelijk moeten beslissen of zij het er ook over eens zijn dat er in Hongarije een ernstig probleem is.

Waarom is het Europees Parlement bezorgd over Hongarije?

Dit zal de zesde resolutie van het Europees Parlement over Hongarije zijn sinds premier Orban in 2010 met zijn Fidesz-partij aan de macht kwam. Dit aantal is zeer hoog. Normaal gesproken bestaan mensenrechtenproblemen die ernstig genoeg zijn om de aandacht van het Europees Parlement te trekken alleen in landen buiten de EU, zoals Zimbabwe, Rusland of Myanmar. Met de recente uitzondering van Polen wordt de situatie in een EU-land zelden slecht genoeg om voor het Europees Parlement de noodzaak te voelen om een resolutie goed te keuren.

De texten van de conceptresolutie en het bijgaand rapport spreken van een aantal serieuze zorgen over ontwikkelingen in Hongarije sinds 2010. Deze kunnen als volgt worden samengevat:

  • De overheid controleert het openbare debat. Publieke omroepmedia en particuliere media zijn grotendeels overheidsvriendelijk. Particuliere mediabedrijven zijn meestal eigendom van vrienden van de overheid of onthouden zich van kritiek op de overheid uit angst om inkomsten te verliezen die ze van de overheid krijgen via advertentiecontracten, of uit angst een boete te krijgen voor het overtreden van zeer vaag geformuleerde regels. Dit betekent dat het meeste nieuws dat het publiek consumeert eenzijdig is, ten gunste van de overheid. Via de media krijgt het publiek complottheoriëen te horen over snode plannen van NGO's en de EU om de migratie naar Hongarije aan te moedigen en alarmerende verhalen over hoe asielzoekers het land proberen te vernietigen, terwijl details over corruptieschandalen van de overheid niet worden gemeld in de media, buiten enkele onafhankelijke kanalen.
  • De overheid heeft het extreem moeilijk gemaakt voor de rechtbanken om de overheidsmacht verantwoordelijk te houden. De regering ontsloeg de meeste vooraanstaande rechters van het land, vulde de posities bij het Constitutioneel Hof met politieke bondgenoten, ontnam het Constitutioneel Hof de autoriteit om te controleren of nieuwe wetten in overeenstemming zijn met normen voor burgerlijke vrijheden. Daarnaast heeft het de autoriteit voor zichzelf gecreerd om rechters te straffen, zaken tussen rechters te verplaatsen en de hoogste rechters te benoemen en ontslaan. Omdat de meeste gewone rechtbanken zich nog steeds onafhankelijk gedragen, heeft de regering nu een nieuwe rechtbank opgericht om vragen over verkiezingen, het recht op publiek protest en corruptie te behandelen.
  • De regering heeft de kiesregels zodanig vastgesteld dat het voor Fidesz moeilijk wordt om de verkiezingen te verliezen. De verkiezingsgrenzen zijn opnieuw getrokken ten gunste van de regerende partij, bijvoorbeeld. Daarnaast is er publiek geld gebruikt om advertenties te kopen met daarop de verkiezingsinformatie van de regerende partij en is het merendeel van de publieke media voorstander van de regeringspartij.
  • De regering heeft een breed scala aan burgerlijke vrijheden en fundamentele vrijheden beperkt. Hieronder vallen: pogingen om de Central European University te sluiten en NGO's te sluiten; het voorkomen dat vluchtelingen asiel zoeken; en het weigeren om racisme tegen Roma, moslims en joden of huiselijk geweld aan banden te leggen.

Hoe is de resolutie en het rapport opgesteld?

Het Europees Parlement verricht het grootste deel van zijn werkzaamheden via commissies van EP-leden. Elke commissie is gespecialiseerd in een ander onderwerp, zoals handel of energie. De commissie die verantwoordelijk is voor het schrijven van de resolutie en het verslag over Hongarije is de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken (kortweg LIBE). De commissie benoemt een EP-lid (bekend als rapporteur) om de tekst te onderzoeken en te schrijven. De MEP die het Hongaarse rapport leidt, is Judith Sargentini, een Europarlementariër van GroenLinks. Elk van de andere politieke fracties (van andere linkse, centristische en rechtse politieke groeperingen) benoemen allemaal hun eigen 'schaduwrapporteurs'. Het meeste werk wordt gedaan door de rapporteur, maar om ervoor te zorgen dat het verslag niet wordt weggestemd door de andere fracties, zal de rapporteur regelmatig bijeenkomen met alle andere fracties en proberen overeenstemming te bereiken over een tekst waar iedereen blij mee is. Voor deze resolutie en het verslag heeft de rapporteur ook ontmoetingen gehad met mensenrechtenactivisten, deskundigen van universiteiten en denktanks, vertegenwoordigers van de Hongaarse regering en deskundigen van andere internationale organisaties zoals de Verenigde Naties en de Raad van Europa.

Het rapport werd goedgekeurd door de LIBE-commissie met 37 stemmen voor en 19 tegen. Vier andere commissies in het Europees Parlement schreven ook hun eigen documenten over Hongarije, bekend als 'opinies', die de nadruk op verschilldende vragen legden, zoals de behandeling van vrouwen, vrije media en universiteiten. Deze opinies, die allen het erover eens waren dat artikel 7 zou moeten worden geactiveerd, werden ook allemaal met comfortabele meerderheden goedgekeurd.

De bevindingen van het rapport zijn voornamelijk gebaseerd op rapporten van deskundige instanties die voor internationale organisaties werken. Alle regeringen van de EU maken deel uit van deze internationale organisaties en hebben hun deskundigen toestemming gegeven om de normen voor democratie, de rechtsstaat en de mensenrechten te controleren. Veel van deze organisaties doen dit werk al meer dan 50 jaar en de experts die daarin werken zijn genomineerd en goedgekeurd door overheden. Deze omvatten verschillende expert-instanties van de Verenigde Naties, de Raad van Europa en de OVSE. Het is eenvoudigweg niet geloofwaardig om te stellen dat de informatie in de resolutie en het rapport onnauwkeurig of vooringenomen is.

Wat zijn de kansen dat de resolutie wordt goedgekeurd?

Deze resolutie is speciaal omdat om artikel 7 te activeren, het moet worden goedgekeurd met een ruime meerderheid (i.e. twee derde) van de stemmen van de leden van het Europees Parlement - in plaats van alleen de normale meerderheid.

EP-leden van Orban's Fidesz-partij behoren tot de Europese Volkspartij (EVP) - de grootste afzonderlijke fractie in het Europees Parlement. Tot voor kort stemde de EVP-fractie altijd als een blok tegen resoluties die de Hongaarse regering bekritiseerden uit loyaliteit aan hun lid, Fidesz. Maar de laatste keer dat het Europees Parlement in 2017 over Hongarije heeft gestemd, is dit veranderd. Terwijl Orban met de ontmanteling van de democratie is blijven doorgaan, zijn meer leden van het EVP-team ongemakkelijk geworden. Tegen de tijd dat de laatste resolutie over Hongarije in 2017 werd aangenomen, was de EVP-fractie zo verdeeld dat het politieke leiderschap hun EP-leden een vrije stem gaf. Dat wil zeggen, ze mochten stemmen naar hun individuele mening, in plaats van een officieel EVP-standpunt te volgen. De EVP splitste op drie manieren. Van de 200 EVP-leden die hebben gestemd, hebben 67 de resolutie gesteund, hebben 93 tegen gestemd en hebben 40 leden zich onthouden van de stemming. In totaal heeft 58% van de EP-leden vóór de resolutie gestemd.

Als de resolutie volgende week moet worden aangenomen, moeten EVP-leden die in de stemming van 2017 tegen hebben gestemd, of zich van stemming hebben onthouden, sindsdien van gedachten zijn veranderd. Het is mogelijk om een idee te krijgen over of leden van de EVP hun standpunt hebben gewijzigd door te kijken naar hoe zij hebben gestemd in de stemmingen die plaatsvonden in de vijf parlementaire commissies tijdens de voorbereiding van de huidige resolutie.

In totaal waren 42 leden van de EVP betrokken bij de stemmingen in deze vijf commissies. Een totaal van 10 EVP-EP-leden trachtte artikel 7 te steunen, hetzij door vóór (6) te stemmen of zich van stemming te onthouden (4) waar ze eerder tegen hadden gestemd, zich hadden onthouden van stemming of helemaal niet hadden gestemd. Maar er waren ook zes parlementsleden die in tegengestelde richting stemden (2) of zich onthielden (4), waar zij eerder vóór de resolutie van 2017 hadden gestemd. Natuurlijk geeft dit ons slechts een kleine impressie van het denken in de EVP. EVP-leden uit Nederland, Zweden, Finland en Luxemburg zijn steeds kritischer over Fidesz geworden en EVP-Europarlementariërs uit Polen, Ierland, Portugal, België, Griekenland en Malta hebben grotendeels vóór de resolutie van 2017 gestemd. Maar afgezien van Polen, dat een grote bevolking heeft, hebben deze kleinere landen slechts een handvol EVP-EP-leden. Voor de stemming volgende week moeten EVP-leden uit Duitsland, Italië, Spanje en Frankrijk (die veel grotere aantallen hebben) beslissen of zij het zullen steunen. En ze hebben hun positie nog niet bekendgemaakt.

Velen in de EVP kunnen nog steeds geneigd zijn om Fidesz te steunen, omdat ze niet zeker weten wat Orban zal doen na de volgende verkiezingen voor het Europees Parlement in maart. De EVP verwacht dat ze zetels zal verliezen, en als ze de activering van artikel 7 ondersteunt, is Orban misschien geneigd tot represailles door zijn EP-leden naar een andere politieke groep te verplaatsen, waardoor de EVP verder wordt verzwakt. Orban ontmoette onlangs Mateo Salvini, de Noordelijke Liga, die vice-premier van Italië is en niet tot de EVP-fractie behoort. Dit kan een verhulde bedreiging vormen voor de EVP dat hij een nieuwe politieke groep zal vormen met andere autoritaire populisten als de EVP hem niet blijft afschermen van verantwoording.

En er zijn andere complicerende factoren. Sommige van de Roemeense centrum-linkse leden (die de resolutie gewoonlijk zouden steunen) kunnen besluiten de activering van artikel 7 niet te steunen uit angst dat Roemenië het volgende slachtoffer is. Deze leden van het Europees Parlement behoren tot de huidige regeringspartij die recentelijk hard heeft opgetreden tegen anti-corruptie-demonstranten en NGO's die willen voorkomen dat de regering de corruptiewetgeving en de rechterlijke macht verzwakt. En sommige EP-leden komen misschien gewoon niet opdagen omdat ze al bezig zijn met verkiezingscampagnes.

Waarom is dit erg belangrijk?

Dit klinkt misschien niet erg spannend, maar voor dit jaar was artikel 7 nog nooit gebruikt. Europese regeringen geven er de voorkeur aan om hun onderlinge betrekkingen zo soepel mogelijk te laten verlopen en willen niet het risico lopen om woede of wrok te creëren door elkaars mensenrechtensituatie te bekritiseren. Het is niet zo dat ze niet praten over elkaars rechtensituatie. Dat doen ze, en het kan rommelig worden - maar ze doen het via andere kanalen, zoals de Verenigde Naties, de OVSE en de Raad van Europa. En ze doen het ver weg van de EU, zodat het niet een effect heeft op de relatief vlotte samenwerking bij zaken als vrijhandel, milieubescherming en de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Maar aangezien de fundamentele vrijheden ernstig worden bedreigd door autoritaire populistische regeringen in Hongarije en Polen, zijn veel EU-regeringen begonnen met het stellen van ongemakkelijke vragen.

Wat is artikel 7?

Artikel 7 is gecreëerd als een noodprocedure om de basisbescherming voor democratie en burgerlijke vrijheden te waarborgen. Het kan alleen worden gebruikt als een land serieus en systematisch de regels overtreedt die een moderne democratie goed laten werken. Dingen zoals vrije en onafhankelijke media, onafhankelijke rechtbanken met de macht om te voorkomen dat de overheid haar bevoegdheden misbruikt, en regels ter bescherming van minderheden en fundamentele vrijheden. De EU heeft geprobeerd om politieke dwang en juridische procedures in te voeren om Orban te dwingen van koers te veranderen, maar niets hiervan heeft een reële impact gehad. De tactiek van Orban is meestal om drie stappen vooruit te zetten, en slechts één stap terug te doen als het onder internationale druk komt te staan, waardoor er veel schadelijke hervormingen zijn doorgevoerd.

De procedure van artikel 7 is lang. Het betreft ten minste drie stemmingen in drie verschillende fasen van de Raad. Om zover te komen dat sancties tegen een regering kunnen worden opgelegd, moeten alle regeringen (behalve de onderzochte regering) instemmen. Artikel 7 is onlangs voor de eerste keer in de geschiedenis van de EU geactiveerd, toen de Commissie Polen op de agenda van de Raad plaatste vanwege de overname van de rechtbanken in dat land door de regering. Na verschillende vergaderingen om Polen te bespreken, hebben de ministers nog steeds geen formeel besluit genomen over Polen. Breng dus geen popcorn mee; eerder een slaapzak.

Een sanctie krachtens artikel 7 kan elke maatregel zijn die een recht wegneemt dat een land krijgt als het toetreedt tot de EU. Het meest aangehaalde voorbeeld is dat een overheid haar stemrecht zou kunnen verliezen, wat zou voorkomen dat zij zou kunnen zeggen welke wetten de EU goed mag keuren. Maar regeringen krijgen veel privileges als ze lid worden van de EU, waaronder EU-financiering, vrije handel over de Europese grenzen, vrij verkeer van kapitaal en de vrijheid overal in de EU diensten te kopen en verkopen, om maar te zwijgen over deelname aan de honderden vergaderingen waar wetten en beleid wordt besloten.

De uitslag?

Orban heeft Hongarije tot het punt van verkozen autocratie gebracht. De staat die hij heeft gecreëerd, past niet langer in het democratische model dat in de jaren vijftig tussen de Europese landen werd afgesproken. Voordat een land tot de EU kan toetreden, moet het aantonen dat het over waarborgen beschikt om te zorgen voor een goed functionerende democratie, met onafhankelijke rechtbanken die de regering verantwoordelijk kunnen houden en alle delen van de samenleving kunnen laten deelnemen aan het burger- en politieke leven terwijl de fundamentele vrijheden worden beschermd. Deze waarborgen werden ingesteld om het opnieuw verschijnen van autoritaire staten en de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog te voorkomen. Het bewijs tegen de regering van Hongarije is objectief, nauwkeurig en overweldigend. Geen enkel ander optreden van de EU tegen Orban heeft gewerkt. Stemmen ten gunste van de resolutie en het rapport zou een no-brainer moeten zijn. Zelfs de realpolitik is niet logisch: Orban kan niet loyaal blijven aan de EVP terwijl hij de groep's tegenstanders aan de macht brengt in Polen en Italië.