In tegenstelling tot Rusland en Oekraïne, waar hiv-uitbraken voornamelijk voortkomen uit beleid waarbij drugsgebruikers onder druk worden gezet om spuiten met elkaar te delen, is in Hongarije de afgelopen twee decennia hiv-besmetting onder drugsspuiters nauwelijks voorgekomen. In deze situatie begint nu verandering te komen en Hongarije gaat mogelijk de kant op van Griekenland en Roemenië, twee landen die in de afgelopen jaren te kampen hebben gehad met grote hiv-uitbraken onder drugsgebruikers. Het Hongaarse Centrum voor epidemiologie bevestigt dat dit jaar een aantal nieuwe hiv-gevallen gerelateerd aan het spuiten van drugs is geregistreerd. Er is voldoende reden om aan te nemen dat een grote hiv-uitbraak onvermijdelijk is zolang de regering niet onmiddellijk actie onderneemt om hier een stokje voor te steken. Hiervoor ontbreekt echter de politieke wil. Sterker nog, er zal spoedig een einde komen aan het grootste programma voor de verspreiding van veilige en steriele spuiten en naalden door politieke aanvallen en een ernstig tekort aan financiële middelen.
Dit programma wordt sinds 2006 gerund door de Blue Point Drug Counseling and Outpatient Center in het achtste district van Boedapest. Dit district kent de hoogste concentratie drugsgebruikers van het hele land. De meesten van hen zijn werkloos, dakloos en worden systematisch gediscrimineerd omdat zij tot de Roma-gemeenschap behoren. Het spuiten van drugs komt steeds meer voor in Hongarije, alleen al het aantal klanten van Blue Point nam gedurende 2011 met 80% toe. Bijna 3000 klanten zijn afhankelijk van het programma van deze ngo, die bijna 40% van alle steriele naalden levert aan drugsgebruikers in Hongarije.
Hiv is slechts een van de zorgen van Blue Point. Zo vormt Hepatitis C al lange tijd een probleem en is inmiddels meer dan 70% van de klanten ermee besmet. Hepatitis C, ook wel de ‘‘zwijgende moordenaar’’ genoemd door epidemiologen, is bij het grote publiek minder bekend als hiv (ook al is deze besmetting net zo gevaarlijk) en wordt daarom door beleidsmakers over het hoofd gezien. Samen met recente veranderingen op de drugsmarkt en de belemmering van het gebruik van schone naalden door regeringsbeleid, vormt dit een vruchtbare bodem voor een snelle en wijdverbreide hiv-uitbraak onder Hongaarse drugsspuiters.
Drugreporter, onderdeel van de Hungarian Civil Liberties Union, waarschuwt de overheid en het grote publiek al jaren tegen het gevaar van door bloed overgebrachte besmettingen. Sinds 2009 is een ongekende stijging waargenomen in het spuiten van‘‘legal highs’’ (mephedrone-achtige substanties) onder gemarginaliseerde drugsgebruikers in Boedapest. Deze middelen, die een sterke uitwerking hebben op de psyche, worden veel vaker ingespoten dan opiaten, tot wel 10 tot 15 keer per dag. Dit heeft geleid tot een groeiende vraag naar steriele spuiten en naalden. Een vraag waar de betrokken instanties niet aan hebben kunnen voldoen. Ondanks een korte periode aan het begin van de eeuw waarin drugsprogramma’s werden uitgebreid, is de beschikbaarheid en toegankelijkheid van schadebeperkende maatregelen en diensten erg laag gebleven en is de situatie tijdens de eerste regering Orbán verslechterd.
Waar de VS en veel andere landen nadenken over een hervorming van hun drugsbeleid, heeft Hongarije een nieuwe oorlog tegen drugs aangekondigd. Het Hongaarse wetboek van strafrecht is in juli 2013 aangepast zodat het bezit van illegale drugs strenger kan worden bestraft. De vorig jaar aangenomen anti-drugsstrategie, waarin geheelonthouding boven schadebeperking wordt geplaatst, moet ervoor zorgen dat Hongarije in 2020 drugsvrij is (naar het schijnt was het minister-president Orbán zelf die erop aandrong om deze onrealistische doelstelling in de strategie op te nemen).
Door grote bezuinigingen in 2012 moest Blue Point, net als vergelijkbare organisaties, mensen ontslaan, openingstijden verkorten en de levering van spuiten en naalden terugschroeven. Daarnaast gaf de burgermeester van het achtste district van Boedapest Blue Point de schuld van het aantrekken van nieuwe drugsgebruikers en van het drugsafval dat zij op straat achterlieten. In november 2013 ontbond het districtbestuur het contract met de ngo, die ook werd buiten gesloten van het lokale comité voor drugscoördinatie. In januari organiseerden lokale politici een protest om een einde te maken aan het programma.
Vanwege het vijandelijke politieke klimaat en het gebrek aan geld kondigde Blue Point deze maand aan dat het genoodzaakt is in september te stoppen met het programma, tenzij de nationale regering bereid zou zijn noodsteun te verlenen. Dit verzoek werd door het Ministerie van Human Resources afgewezen omdat er geen extra geld beschikbaar is voor een ''naaldenomruilprogramma''. Ngo’s zijn niet onder de indruk van het ‘‘geen geld-argument’’. Zij wijzen erop dat de regering vorig jaar omgerekend 43.000 euro beschikbaar had gesteld aan de burgermeester van district 8 om drugsafval op straat tegen te gaan, dus waarom zou het onmogelijk zijn om datzelfde bedrag beschikbaar te stellen voor het drugsprogramma zelf? Daarbij blijven de overheidsmiljoenen die jaarlijks worden uitgegeven aan het arresteren en vervolgen van drugsgebruikers nog onvermeld.
Blue Point stelt dat het jaarlijkse bedrag dat nodig is om zijn programma op dit niveau voort te zetten ongeveer 100.000 euro bedraagt. De medische behandeling van een enkele hiv- of hepatitis C-patiënt kan oplopen tot duizenden euro’s per jaar, dus als het programma een klein aantal besmettingen weet te voorkomen worden de overheidskosten al gedekt. Als de regering niet in ziet dat schadebeperking een goede investering is voor de hele maatschappij, dan is het de belastingbetaler die hiervoor op moet draaien.
De stopzetting van het programma voor de verspreiding van veilige en steriele spuiten en naalden kan daarnaast ernstige gevolgen hebben voor andere (kleinere) dienstverleners die niet in staat zullen zijn om de duizenden klanten uit het achtste district over te nemen. Zo komt het hele systeem op instorten te staan en als deze politieke kortzichtigheid daadwerkelijk leidt tot een hiv-uitbraak, dan is de ramp compleet.