Tech & Rights

Desinformatie in de media: hoe kun je zien wat legitiem is, en wat niet?

In de nieuwste video van "Hoe overleef ik een autoritair regime?" vragen we je om te helpen door altijd op de waarheid te wijzen en onwetendheid met feiten bloot te leggen. Als niemand hun leugens bevecht, winnen ze.

by Orsolya Reich

"Geweldig," zullen sommigen van jullie zeggen. "Maar hoe moet ik dat in hemelsnaam doen? En zelfs als ik de expertise had, wie heeft daar dan tijd voor? Immers, een onderzoeksjournalist wordt betaald om uren te besteden aan controleren en dubbel-checken, maar niemand betaalt mij om hetzelfde te doen!"

We hebben goed nieuws voor je. De meeste leugens, halve leugens, verkeerde informatie en desinformatie zijn niet echt moeilijk te ontdekken. Je moet gewoon een paar technieken kennen.
Zoek in de eerste plaats naar hoe een verdacht klinkende verklaring wordt gerapporteerd op legitieme nieuwssites. Test men de verklaring? Zijn ze verenigd in het testen van de verklaring? Als dat niet het geval is, bieden ze dan bewijs aan om hun mening over de kwestie te ondersteunen? Is dat bewijs legitiem?

Ja dat weet ik, maar hoe weet je welke nieuwssites legitiem zijn? En wat maakt een bewijsstuk legitiem?

Als het gaat om nieuwssites, controleer dan wie ze echt zijn. Gevestigde grote Europese mediasites zijn over het algemeen betrouwbaar. Je kunt je veilig wenden tot de BBC, Deutsche Welle of France 24 als je niet zeker weet of je favoriete autoritaire leider liegt of de waarheid verdraait. Er zijn echter enkele grote nieuwssites die erg actief zijn in Europa en die je misschien wilt vermijden, zoals Russia Today of Sputnik. Deze hebben de neiging om verkeerde informatie te verspreiden en zetten autoritaire leiders vaak in een positief daglicht.

Als het op kleinere nieuwsoutlets aankomt, controleer dan hun URL. Wanneer ze eindigen op extensies zoals ".infonet" in plaats van bijvoorbeeld ".co.uk", of ze lijken erg op een gevestigde website, maar hun URL heeft enkele extra letters (bijvoorbeeld ww.bbc.co.uk. co of www.thebcc.co.uk), is de kans groot dat het geen legitieme bronnen zijn en moet je mogelijk op zoek gaan naar een andere bron om te controleren op legitimiteit.

Vooroordelen bestaan nou eenmaal

Als de URL er goed uitziet, wil je misschien weten wie er achter de informatie zit (de onze staat hier). Houd er rekening mee dat vertrouwen geen zwart/wit kwestie mag zijn. Niet in het dagelijks leven, en niet wanneer we proberen te achterhalen of een bewering waar of onwaar is. We hebben allemaal grenzen en vooroordelen. Ik heb bijvoorbeeld een sterke voorliefde voor een bepaald soort ijs. Je kunt beter niet mijn mening vragen of degene die jij het lekkerst vindt, lekker is. Ik zal namelijk zeker nee zeggen. Maar als het op hardloopschoenen aankomt, heb ik niet echt een agenda. Omdat ik nogal veel hardloop en de voors en tegens van een bepaald soort sportschoen goed ken, kan ik je waarschijnlijk een onbevooroordeelde mening geven.

Bronnen en referenties

Houd er ook rekening mee dat legitieme bronnen verwijzen naar onderzoek of andere bronnen met hyperlinks, terwijl de niet zo gerenommeerde nieuwssites meestal hun bronnen niet vermelden. Gerenommeerde sites gaan ook in detail in op hun datamonsters, terwijl nep-nieuwsbladen bekend staan om het verwijzen naar verouderde informatie alsof deze nog steeds relevant is. Daarbij presenteren ze enquêtes met enkele tientallen reacties als representatief voor de standpunten van een heel land. Legitieme sites vragen ook bekende experts (of mensen die werken voor bekende onderzoeksinstituten of universiteiten) om hun mening te geven over het onderwerp, terwijl onbetrouwbaar nieuwssites zelfverklaarde 'experts' vragen of zelfs niet zeggen waar de meningen van experts vandaan komen.

Populisten ondermijnen het publiek vertrouwen

De ervaring leert dat ik woensdagochtend ten minste tien reacties onder de nieuwste Hoe overleef ik?-aflevering zal vinden waarin onze kijkers op sociale media worden geïnformeerd dat de EU de echte autoritaire staat is en dat het de reguliere media zijn die propaganda, leugens en verkeerde informatie verspreiden, of dat degene die de video heeft gemaakt ingehuurd moet zijn door Soros. Dit is triest, maar niet echt verrassend. Slimme dictators begrijpen heel goed dat de enige manier waarop ze hun schaamteloze leugens kunnen ontlopen is om het vertrouwen te ondermijnen in iedereen die kritiek op hen levert, met name de EU, mainstream media en mensenrechten-NGO's. Dus demoniseren ze hun critici. En sommige mensen geloven dit.. Het geeft ze een eenvoudige verklaring voor veel van de verontrustende problemen waarmee ze in het leven worden geconfronteerd, en het geeft hen betekenis en troost. Je kunt hun overtuigingen niet echt veranderen. De emotionele belangen zijn te hoog, ze zullen nooit toegeven dat hun leiders tegen hen liegen.

Maar vergeet niet dat de meeste van je medeburgers niet geloven dat jouw autoritaire leider een bron van waarheid is. Je kunt ze nog steeds vertellen over desinformatie en leugens, je kunt hen (met respect) vertellen dat ze de leugens (onwetend) verspreiden op sociale media en ze in plaats daarvan naar legitieme bronnen leiden. Doe dat. Democratie heeft je nodig.