Het is twee jaar geleden dat de Dienst Vreemdelingenzaken, het Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers (Fedasil) en de Dienst Voogdij – de drie diensten in België die verantwoordelijk zijn voor het toezicht op alleenstaande minderjarige vreemdelingen – overeenkomst bereikten over een nieuw protocol.
Het protocol gaf de politie meer bevoegdheden bij het aanhouden en ondervragen van vreemdelingen die beweren minderjarig te zijn en stond haar toe om op het politiebureau een leeftijdstest uit te voeren, in plaats van dit over te laten aan de Dienst Voogdij. De politie mocht minderjarigen ook oproepen om op het bureau te verschijnen ter registratie, maar doet dit slechts een beperkt aantal keer. Als een minderjarige na twee oproepen niet komt opdagen, mag de Dienst Voogdij namens het kind direct beslissingen nemen.
De Ligue des Droits de l’Homme, Service droit des jeunes de Bruxelles en Defense of Children International zagen in dat de bevoegdheden van de betrokken diensten werden uitgebreid terwijl de rechten van de kinderen werden ingeperkt en gingen op basis daarvan tegen het protocol in beroep bij de Belgische Raad van State. Uit ervaring weten deze organisaties dat kinderen die zijn opgeroepen om zich ter registratie op het politiebureau te melden, dit uit angst vaak niet doen. Als zij na twee oproepen hun rechten verliezen, zijn zij op zichzelf aangewezen, zonder thuis of voogd en lopen zij het risico in handen te vallen van mensenhandelaren.
Onwettig protocol
De Raad van State heeft recentelijk uitspraak gedaan in de zaak: de overheidsdiensten hebben hun bevoegdheden overschreden en de rechten van alleenstaande minderjarigen geschonden. Deze uitspraak kwam tot stand op basis van een vergelijking tussen de Voogdijwet en het protocol, waarvan werd geconcludeerd dat het aanvullende eisen aan de betreffende wet stelt. Dit betekent niet alleen dat het protocol op voorhand naar de Raad van State had moeten worden gestuurd voor wetgevingsadvisering en gepubliceerd had moeten worden in het Belgisch Staatsblad (de officiële publicatie van de Belgische staat waarin onder meer wetten voor het hele land bekend worden gemaakt), maar ook dat de drie genoemde diensten eenvoudigweg niet bevoegd waren om een dergelijk protocol op te stellen. Dat is namelijk het werk van de wetgevende macht.
Als gevolg hiervan zijn alle beslissingen die in de afgelopen twee jaar zijn genomen op basis van het protocol, nu nietig verklaard. De Dienst Voogdij moet de status van alle alleenstaande minderjarigen voor wie het protocol nadelige gevolgen had – zowel degenen die meerderjarig werden verklaard als degenen wier rechten werden ontnomen omdat zij niet op de registratieoproepen reageerden – zo snel mogelijk opnieuw bepalen.
Alleenstaande minderjarigen die hun verblijfsrecht of zelfs de mogelijkheid om in aanmerking te komen voor een verblijfsvergunning hebben verloren (bijvoorbeeld omdat zij meerderjarig zijn verklaard), hebben recht op een vergoeding.