Democracy & Justice

We zijn in crisis, maar samen kunnen we de oplossing zijn!

De mening van Liberties' Uitvoerende Directeur over de huidige staat van mensenrechten in de Europese Unie.

by Balázs Dénes
We kunnen het op verschillende manieren uitleggen. We kunnen een lijst opstellen van 'goede en slechte' landen of we kunnen politici, de bureaucratie, het juridische milieu of praktisch alles de schuld geven. Maar het is moeilijk om de realiteit te ontkennen: vandaag de dag zien we een verslechtering van de democratische standaarden, rechten en de rechtsstaat binnen de Europese Unie. Mensenrechten worden steeds minder populair en wanneer het aankomt op solidariteit, tolerantie en de bereidheid van onze samenlevingen om bescherming te bieden in het geval van misbruik, zijn we in de 21e eeuw slechter af dan in de laatste twee decennia van de laatste eeuw.

Hoe zijn we hier gekomen en hoe lossen we dit op?

Terrorisme, massamigratie, economische en culturele (over)globalisatie en allerlei crises hebben ervoor gezorgd dat het volk zich fysiek, economisch en cultureel bedreigd voelt. Populisten, voornamelijk rechtse populisten, beschuldigen migranten, minderheden, feministen en in toenemende maten NGO's voor de puinhoop. Met lasterlijke retoriek vallen ze deze groepen en anderen die mensenrechten verdedigen, waaronder rechtbanken en de vrije pers, aan. In een aantal landen zijn populisten aan de macht gekomen, maar zelfs als ze dat niet zijn, heeft hun bangmakerij de agenda's van de centrum-conservatieven beïnvloed. Het antwoord van populisten op de angst die zij creëren is simpel: etnocentrisch nationalisme en een terugkeer van de dogmatische, patriarchale en beperkende interpretatie van Christelijke waarden. Ze zeggen dit alleen omdat deze dingen makkelijk te begrijpen zijn en de illusie van stabiliteit opwekken. Maar het is niets meer dan een illusie.

Ondersteuners van mensenrechten, solidariteit en tolerantie hebben geen weerstand kunnen bieden. We namen voor lief dat fundamentele waarden niet onderhandelbaar waren in een wereld na de Tweede Wereldoorlog. De blauwdruk van de EU als een vredesproject maakte duidelijk dat onze Unie op zijn minst gedeeltelijk over mensenrechten ging. Dit rechten-respecterende, vrije en multiculturele Europa was wat post-communistische landen decennia lang ambieerden. Het zag er zo simpel en mooi uit, maar toen dingen economisch achteruit gingen, werd duidelijk dat mensenrechten en burgervrijheden niet door iedereen werden gedeeld.

EU-rechtenorganisaties hebben zich lang gefocust op lobbyen en procesvoering, maar niet op het bevorderen van publieke steun - ze hebben altijd aangenomen dat het publiek hun waarden zou delen, of op zijn minst het belang van rechtenbescherming zou begrijpen. Maar dat is niet echt zo. Het grootste gedeelte van het volk lijkt te denken dat rechten en vrijheden nodig zijn voor mensen in het buitenland en zien niet de relevantie thuis. Rechtse populisten hebben publieke onwetendheid uitgebuit en mensenrechten en burgervrijheden in iets negatiefs veranderd: een middel dat door sommige groepen (criminelen, terroristen en migranten) wordt gebruikt om voordeel te behalen of justitie te ontwijken.

Dit is de situatie waar we nu allemaal in zitten. Is er een uitweg? Wij bij Liberties geloven van wel. Dit is niet verschrikkelijk lastig en nee, het zal niet ieder probleem oplossen. Maar het kan ons wel terugleiden naar het juiste pad en een nieuw hoofdstuk betekenen voor Europese mensenrechtenbescherming.

We stellen drie nieuwe dingen voor.

Als eerste willen we een kiesdistrict voor mensenrechten bouwen. We weten dat er mensen zijn die om rechten geven en populisten willen terugdringen, maar zij weten vaak niet naar wie ze moeten kijken voor hulp. We zagen dit probleem niet in de VS, waar de welbekende American Civil Liberties Union werd overspoeld met donaties nadat Trump werd verkozen. Maar waar op wie kunnen mensen in Europa bouwen wanneer ze de waarden hier willen beschermen? Door informatie, expertise en innovatieve middelen te verstrekken, wil Liberties mensen binnen de EU die zich willen inzetten voor rechten versterken en politici laten zien dat mensen wel geven om rechten, de democratie en de rechtsstaat - en verwachten dat hun vertegenwoordigers die dingen ook beschermen.

Daarnaast gaan we het nationale niveau verbinden met de EU. De meeste rechten NGO's hebben al hun aandacht besteed aan internationale organisaties die zijn opgericht om waarden te beschermen, zoals VN organen en de Raad van Europa. Maar ondanks dat dit eerbiedwaardige instituten zijn, is de jammerlijke waarheid dat ze weinig politieke invloed hebben, zeker op een lokaal niveau. We willen ons concentreren op het beïnvloeden van de EU, die traditioneel zich niet heeft bezig gehouden met het beschermen van mensenrechten maar wel invloed heeft gehad. We zullen er alles aan doen om die invloed te richten op rechtenbescherming voor mensen in lidstaten. Het wordt tijd om onze leiders eraan te herinneren dat de EU als een politiek project als doel heeft om een welvarende en vredige unie van landen te creëren, waarin de rechten van iedereen worden gerespecteerd en beschermd.

Ten derde werken we nauw samen met onze leden - mensenrechten en burgervrijheden waakhonden die op een nationaal niveau door heel de Europese Unie werken. We zijn niet gescheiden van onze leden; deze nationale organisaties zijn onze basis en ons werk helpt hen. Wij helpen hun door hun stemmen gehoord te krijgen in Brussel, en zij helpen ons in het bepalen aan welke belangrijke rechtenproblemen zouden moeten werken. Met onze leden proberen we het publiek te mobiliseren met campagnes die zich op de EU richten - en zullen leiden tot betere rechtenbescherming door heel de Unie.

Het is nu de tijd om hieraan te werken. Wij beginnen - doe jij met ons mee?

Balázs Dénes

Uitvoerend Directeur

Civil Liberties Union for Europe