In de zaak Technische Universität Darmstadt tegen Eugen Ulmer KG heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie bepaald dat (universiteits)bibliotheken in EU-landen boeken die zij in hun bezit hebben zonder toestemming van de rechthebbenden mogen digitaliseren en beschikbaar mogen maken op speciale terminals (waarmee gedigitaliseerde boeken kunnen worden opgevraagd en ingezien). De uitspraak stelt wel enige beperkingen aan de mate waarin werken mogen worden verspreid, maar geldt voor bibliotheken en lezers toch als een kleine overwinning.
Achtergrond
De Technische Universiteit van Darmstadt in Duitsland digitaliseerde de collectie van haar bibliotheek en maakte de boeken beschikbaar op haar computerterminals. Gebruikers mochten daarnaast gedeeltelijke en hele digitale kopieën maken en deze opslaan op hun usb sticks. In 2009 digitaliseerde de bibliotheek een geschiedenisboek van Winfried Schulze zonder toestemming van de houder van het auteursrecht, uitgever Ulmer. Ulmer bood de universiteit een licentieovereenkomst aan met daarin de rechten voor het betreffende e-book. De universiteit wees dit aanbod af, waarna de uitgever naar de rechter stapte vanwege een inbreuk op het auteursrecht voor het scannen van het boek en andere werken.
(In dit artikel lees je meer over de achtergrond van de zaak.)
Digitaliseren zonder toestemming
Het Duitse Bundesgericht verwees de zaak door naar het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ), dat, aan de hand van de conclusie van advocaat-generaal Niilo Jääskinen, heeft bepaald dat zelfs als rechthebbende partijen bibliotheken een licentieovereenkomst onder redelijke voorwaarden aanbieden, bibliotheken mogen terugvallen op hun recht om gedigitaliseerde werken aan te bieden op speciale terminals, anders kunnen zij niet voldoen aan hun ‘‘fundamentele taak om het openbaar belang te dienen en wetenschappelijk onderzoek en privéstudie te stimuleren.’’
Volgens het HvJ is digitalisering vaak van essentieel belang om een werk daadwerkelijk beschikbaar te maken op de computers van de bibliotheek: ‘‘Het recht van mededeling van werken [...] zou een groot deel van zijn inhoud en zelfs van zijn nuttige werking dreigen te verliezen indien die instellingen niet zouden beschikken over een accessoir recht om de betrokken werken te digitaliseren.’’
Dit zogenaamde recht van mededeling gaat echter niet zover dat bibliotheken hun gebruikers mogen toestaan om gedigitaliseerde werken te printen of deze op te slaan op eigen hardware voor privégebruik buiten de bibliotheek.