EU Watch

Pools hooggerechtshof bedreigd: duizenden protesteren

Het wetsvoorstel over het hooggerechtshof, ingediend op de avond van 12 juli, ondermijnt de scheiding der machten en de rechtsstaat van Polen.

by Polish Helsinki Foundation for Human Rights
De goedkeuring van dit voorstel zal de indeling en structuur van het hof veranderen, wat een schending van de grondwet betekent.

Juridische verenigingen, politieke partijen, non-gouvernementele organisaties en duizenden burgers spreken hun zwaarwegende bezwaren uit tegen de voorgestelde hervormingen. Elke dag breken meer demonstraties uit in steden in Polen, en er is een protestdorp voor het parlementsgebouw opgericht.

Ondanks de omvang van de protesten duwt de regerende partij de veranderingen in een uitzonderlijk snel tempo door en wil zelfs de wet goed laten keuren tijdens de huidige parlementszitting

Wetsvoorstel over het hooggerechtshof

Het was pas op de avond van 12 juli dat het Poolse parlement haar wetsvoorstel publiceerde op de website van het hooggerechtshof. Een van de meest controversiële voorgestelde plannen is de beëindiging van de termijnen van rechters van het hooggerechtshof.

Thousands of people in Poland have demonstrated against the proposed amendment to the Supreme Court Act.  (Image: HFHR)

Het wetsvoorstel, in zijn originele vorm, zou alle rechters die op dit moment in het hooggerechtshof zitten hebben verwijderd op de dag dat de nieuwe wet in werking zou treden. De Minister van Justitie zou de autoriteit hebben om rechters te kiezen waarvan hij vindt dat ze moeten blijven.

Na een kleine aanpassing van het wetsvoorstel verklaart de laatste versie nu dat nieuwe rechters worden aangewezen door de Nationale Raad voor de Rechtspraak (NCJ). Desalniettemin zou dit, gegeven dat de overheid de NCJ net heeft hervormd, geen verbetering zijn.

Verklaring van de HFHR

De leden van de directie en het management van de Helsinki Foundation for Human Rights (HFHR) en het Helsinki Comité in Polen hebben benadrukt dat de wetgeving die is voorgesteld door parlementsleden van de regerende partij een poging is om ongrondwettelijke aanpassingen te introduceren in het overheidssysteem van Polen en een grove schending is van het principe van de scheiding der machten. De volledige tekst van de verklaring kan hier worden gevonden. Volgens de HFHR:

"Het wetsvoorstel over het hooggerechtshof verslechtert de Poolse constitutionele crisis die al gaande is sinds november 2015. Een dag na de Wet op de Raad voor de Rechtspraak werd aangepast, versterkte de regerende meerderheid haar politieke invloed op de rechtspraak in Polen. Dit zal uiteindelijk leiden tot een situatie waarin het basisrecht op een eerlijk proces door een onafhankelijke rechter illusoir is."

Hervorming van de NCJ

Op dezelfde dag dat de hervormingen voor het hooggerechtshof werden voorgesteld, keurde Sejm, het lagerhuis van het Poolse Parlement, wetgeving over de Raad voor de Rechtspraak goed. Deze hervormingen zullen de onafhankelijkheid van de rechtspraak in Polen significant beperken.

De NCJ wetgeving vergroot politieke invloed op het selectieproces van rechters - 22 van de 25 leden van de NCJ zullen direct door de Sejm worden gekozen. Dit gaat tegen de grondwet in, waarin staat dat de Sejm maar vier leden van de NCJ mag aanstellen. Daarbij verkort de nieuwe wetgeving de termijnen van de rechters die op dit moment in de Raad zitten.

The proposed legal changes would give the minister of justice, Zbigniew Ziobro, extraordinary power over the courts. (Image: Kancelaria Premiera)

De HFHR is van mening dat deze wetgeving in realiteit tot doel heeft om de Raad's kritiek op publieke autoriteiten het zwijgen op te leggen. Meer informatie over de wetgeving vind je hier.

In dezelfde lijn laat de wet op de de rechtbanken de Minister van Justitie rechters (presidenten van rechtbanken) aanstellen zonder de verplichting om vertegenwoordigers van rechters van de relatieve rechtbanken te raadplegen. Meer informatie over deze wetgeving kan hier worden gevonden.

De president spreekt zich uit

Op 18 juli heeft President Andrzej Duda gevraagd of delen van de voorgestelde veranderingen zouden kunnen worden versoepeld. Hij verklaarde dat hij de wet op het hooggerechtshof niet zou ondertekenen, behalve als de Sejm en de senaat zijn presidentiële voorstel om de hervormingen van de NJC aan te passen zouden accepteren. Volgens het presidentiële voorstel zou de Sejm leden van de NCJ alleen met een verzwaarde meerderheid mogen aanstellen, in plaats van een simpele meerderheid.

Vertegenwoordigers van de regerende partij hebben verklaard dat een dusdanige regel in het wetsvoorstel over het hooggerechtshof wordt opgenomen.

Protesten

Aanpassingen van het wetsvoorstel over het hooggerechtshof hebben geleid tot een reeks protesten door heel Polen, die hebben geduurd tot zaterdag 15 juli. Grote menigten protesteerden tegenover de Sejm, het Presidentieel Paleis en voor het hooggerechtshof.

Protesters organized a "Chain of Light" to support judges, and a protest village has been set up outside the Parliament building.  (Image: HFHR)

Op 16 en 18 juli werd een "Ketting van Licht" georganiseerd, waar duizenden demonstranten kaarsen aanstaken als een gebaar van steun aan de rechters. Een protestdorp is opgericht voor de Sejm, waar demonstranten 24 uur per dag verblijven.

Juridische verenigingen, politieke partijen, non-gouvernementele organisaties en oppositiepartijen (waarvan één meer dan 1000 aanpassingen aan het wetsvoorstel heeft voorgesteld) protesteren fel tegen de voorgestelde veranderingen.