"Koszty braku działań na szczeblu europejskim w obszarze praw proceduralnych i warunków przetrzymywania" to badanie przeprowadzone przez European Added Value Unit, zespół będący częścią Biura Analiz Parlamentu Europejskiego, który analizuje obszary polityki, w których wspólne działania na poziomie UE są ograniczone, chociaż mogłyby odgrywać istotną rolę w zapewnianiu większej skuteczności i dóbr publicznych dla obywateli Europy.

Metodologia

W analizie poruszono kwestię praw procesowych i warunków panujących w więzieniach. Autorzy starają się zidentyfikować luki i bariery charakteryzujące system, ich wpływ zarówno na poziomie gospodarczym, jak i indywidualnym w zakresie ochrony podstawowych praw i wolności oraz potencjalne koszty i korzyści wynikające ze wspólnego działania na poziomie europejskim dotyczące rozwiązania tych przeszkód.

Niniejsze opracowanie analizuje europejskie ramy regulacyjne, począwszy od ustanowionego w 2009 r. harmonogramu działań mających na celu umocnienie praw procesowych osób podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym, dyrektywy o prawach do tłumaczenia ustnego i pisemnego, prawa do informacji i dostępu do adwokata w sprawie domniemania niewinności i w sprawie praw nieletnich podejrzanych. Omawia również zieloną księgę Komisji w sprawie warunków panujących w więzieniach i unijną współpracę dotyczącą wymiaru sprawiedliwości, w tym europejski nakaz aresztowania, europejski nakaz dochodzeniowy i europejski nakaz nadzoru.

Raport opiera się na badaniach porównawczych analizujących systemy prawne państw członkowskich i wdrażanie w tych krajach prawa UE. Ponadto dokument przygotowany przez RAND Europe, załączony do sprawozdania, ma na celu oszacowanie wpływu luk i przeszkód na badany obszar.

Główne wnioski

W badaniu podkreślono, że pomimo podjęcia działań na szczeblu europejskim, mających na celu stworzenie prawdziwego obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w UE oraz rozwinięcia współpracy sądowej opartej na zasadzie wzajemnego uznawania, europejskie uregulowania dotyczące praw osób podejrzanych o popełnienie czynu zabronionego ogranicza się do zapewnienia wspólnych minimalnych standardów, niespełniających międzynarodowych i unijnych standardów.

Badania koncentrują się na pewnych niedociągnięciach dotyczących podstawowego prawa do rzetelnego procesu sądowego, ale także odkrywają, że niektóre kwestie, takie jak tymczasowe aresztowanie, nadal nie zostały rozwiązane, a różne poziomy gwarantowanej ochrony prowadzą do dyskryminacji wśród europejskich obywateli.

Wpływ wspomnianych niedociągnięć na osoby zaangażowane i ich rodziny w ramach gwarancji proceduralnych w postępowaniu karnym ma głównie charakter ekonomiczny i materialny, chociaż badanie podkreśla również niematerialną szkodę, która może mieć wpływ na zdrowie psychiczne, zwłaszcza w przypadku osób podatnych na zagrożenia. Ponadto RAND dążyło do ilościowego oszacowania kosztów takich luk, na przykład w związku z aresztem przedprocesowym, który jest jedną z głównych przyczyn przeludnienia w więzieniach, a który z kolei ma negatywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne zatrzymanych. Oszacowano, że tymczasowe aresztowania wiążą się z kosztami dla państw członkowskich UE w wysokości około 1,6 mld euro rocznie.

Niektóre rozwiązania

W badaniu zaproponowano pewne działania i możliwość współpracy, które można by było podjąć na szczeblu UE w celu wyeliminowania wyżej wymienionych braków, takich jak zapewnienie lepszej zgodności z zobowiązaniami międzynarodowymi, wzmocnienie międzynarodowych mechanizmów monitorowania, właściwe wdrożenie i okresowy przegląd prawodawstwa UE, a także przyjęcie nowego prawodawstwa UE.

Podsumowując, niniejsze sprawozdanie zawiera nie tylko analizę kosztów braku działań na szczeblu europejskim, ale przede wszystkim pokazuje nam wartość dodaną UE w zakresie praw procesowych i warunków zatrzymania, podkreślając, że "dalsze działania i współpraca na szczeblu europejskim doprowadziłyby do większego poszanowania wartości i praw UE, spełniłyby oczekiwania europejskich obywateli w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, zwiększyłyby wzajemne zaufanie między organami sądowymi w oparciu o poszanowanie praw podstawowych, a na koniec byłyby oszczędnością dla państw członkowskich".