Nowe technologie i prawa człowieka

​Sytuacja praw człowieka na Litwie – raport

W ciągu ostatnich dwóch lat sytuacja w zakresie praw człowieka na Litwie była zróżnicowana – chociaż w niektórych obszarach praw człowieka panowała głęboka stagnacja (a nawet doszło do regresu), w innych odnotowano znaczny postęp.

by Human Rights Monitoring Institute

Członek Liberties, Instytut Monitorowania Praw Człowieka, przedstawił przegląd praw człowieka na lata 2016-2017 dotyczący sytuacji w zakresie praw człowieka na Litwie.

Sprawozdanie jest sporządzane co dwa lata przez panel autorów (ekspertów w dziedzinie praw człowieka) zebranych przez Instytut Monitorowania Praw Człowieka. Obejmuje szeroki zakres zagadnień związanych z prawami człowieka: od wyników działań przeciwko dyskryminacji i przemocy, po prawo do wolności (i pozbawienie wolności), po wolność słowa, religii i zgromadzeń, a także ochronę danych osobowych.

W ciągu ostatnich dwóch lat sytuacja na Litwie była zróżnicowana – chociaż w niektórych obszarach praw człowieka panowała głęboka stagnacja (a nawet doszło do regresu), w innych odnotowano znaczny postęp.

Pozytywne zmiany

Wielkim osiągnięciem w dziedzinie wolności słowa było zniesienie odpowiedzialności karnej za zniewagę osób prywatnych i urzędników publicznych w 2016 r. Pomoże to zapewnić, że wolność słowa nie będzie ograniczona przez potencjalne zagrożenie nieproporcjonalną odpowiedzialnością – a mianowicie odpowiedzialnością karną.

Organy ścigania zaczęły zwracać większą uwagę na prawo do wolności podejrzanych. Areszt przedprocesowy, środek równoważny z tymczasowym aresztowaniem w oczekiwaniu na proces lub orzeczenie sądu, w okresie 2016-2017 zastosowano dwa razy rzadziej w porównaniu z 2015 r.

Po raz pierwszy w historii, parada Baltic Pride 2016, w której udział wzięła społeczność LGBT+ i jej zwolennicy w Wilnie, nie została utrudniona przez bariery instytucjonalne ani sprzeciw opinii publicznej. W porównaniu z poprzednimi paradami, impreza, która odbyła się po raz trzeci w centrum miasta, stała się dowodem na istotę wolności zgromadzeń, gromadząc około 3 tys. uczestników z Litwy i zagranicy.

Sytuacja osób transpłciowych na Litwie pozostaje skomplikowana. Chociaż Europejski Trybunał Praw Człowieka nakazał Litwie przyjęcie specjalnej ustawy określającej warunki i procedurę zmiany płci w sprawie L przeciwko Litwie w 2007 r., w ciągu ostatnich 10 lat nie nastąpiły żadne zmiany.

Sądy krajowe same podjęły się rozwiązania tego problemu: w 2017 r. Sąd Okręgowy w Wilnie nakazał władzom zmianę wpisu dotyczącego płci w aktach stanu cywilnego, chociaż osoby te nie przeszły pełnej operacji zmiany płci.

Te wyroki są szczególnie ważne dla zabezpieczenia prawa osób transseksualnych do uznania tożsamości płciowej z uwagi na ich transseksualność.

Przemoc, dyskryminacja i prawo do życia rodzinnego

Stosunki między Kościołem katolickim a państwem nadal rodzą pytania o gwarancję podstawowych praw i wolności człowieka na Litwie, zwłaszcza w odniesieniu do praw reprodukcyjnych i prawa do życia rodzinnego.

W ciągu ostatnich dwóch lat nie nastąpił żaden postęp w zakresie legalizacji partnerskich związków homoseksualnych i heteroseksualnych. Ponadto w 2017 r. przyjęto ustawę o egzekwowaniu prawa rodzinnego, zgodnie z którą rodzina powstaje w wyniku małżeństwa zawartego między mężczyzną a kobietą, a alternatywne modele rodziny nie są nawet postrzegane jako rodzina. W ten sposób władze starają się kształtować litewską politykę rodzinną wyłącznie na podstawie małżeństwa mężczyzny i kobiety.

Przemoc domowa pozostaje ukrytym problemem w społeczeństwie litewskim: mimo że liczba zgłaszanych przypadków przemocy rośnie z każdym rokiem, odsetek zainicjowanych dochodzeń przedprocesowych jest znacznie niższy. Obwinianie ofiar jest nadal powszechne w przypadku przemocy seksualnej i molestowania seksualnego, a często sama ofiara jest uważana za przyczynę przemocy lub nękania. W tym przypadku, aby zapewnić pomoc, potrzebna jest nie tylko współpraca instytucjonalna, ale także zmiana postawy społeczeństwa.

Dyskryminację zauważono również w przypadku osób niepełnosprawnych. W 2016 r. Litwa przedstawiła Komitetowi ONZ ds. Praw Osób Niepełnosprawnych pierwsze sprawozdanie na temat wdrażania Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.

Komitet wyraził obawy dotyczące ochrony przed dyskryminacją niepełnosprawnych kobiet i dziewcząt, wzywając Litwę do lepszej ochrony osób niepełnosprawnych przed przemocą lub wykorzystywaniem oraz do umożliwienia osobom prywatnym działania w sektorze prywatnym i publicznym.

Najważniejsze: aktywizm obywatelski i walka o własne prawa

Ponieważ zarówno na Litwie, jak i na Zachodzie obserwujemy rosnącą falę populizmu, wydaje się, że nasza przestrzeń wolności osobistej się kurczy. Ważne jest, aby się do tego nie przyzwyczajać. Wolność osobista jest integralną częścią ludzkiej godności – podstawą naszych praw. Poddanie się próbom ograniczenia tej wolności i akceptacja rosnących restrykcji byłaby wielką porażką.

Publikacja ujawniła również, że w ciągu ostatnich dwóch lat społeczeństwo nie było bezsilne, jeśli chodzi o reagowanie na istniejące lub planowane ograniczenia praw człowieka: z powodu społecznego oburzenia odrzucono wiele politycznych rozwiązań naruszających prawa człowieka.

Dlatego konieczna jest aktywna obrona naszych praw i brak obojętności w obliczu prób ograniczania naszych swobód – w końcu tylko nasze niezadowolenie i nasze słowa zadecydują o tym, jak daleko sięgać będzie nasza wolność.

Donate to liberties

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

We’re grateful to all our supporters

Your contributions help us in the following ways

► Liberties remains independent
► It provides a stable income, enabling us to plan long-term
► We decide our mission, so we can focus on the causes that matter
► It makes us stronger and more impactful

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

Subscribe to stay in

the loop

Why should I?

You will get the latest reports before everyone else!

You can follow what we are doing for your right!

You will know about our achivements!

Show me a sample!