Odmowa wydania zezwolenia na pobyt
W 2015 r. Białorusin i Litwin zarejestrowali swoje małżeństwo w Danii. Później w tym samym roku Białorusin zwrócił się do litewskiego wydziału migracji o wydanie zezwolenia na pobyt dla członka rodziny. Jego wniosek został odrzucony, a władze stwierdziły, że skoro ani małżeństwa, ani związki osób tej samej płci nie są na Litwie możliwe, urzędnicy nie mogą zarejestrować związku mężczyzn w kraju i tym samym przyznać Białorusinowi statusu członka rodziny.
Już w 2011 r. Litewski Trybunał Konstytucyjny orzekł, że konstytucja uznaje również modele rodziny, które nie są oparte na małżeństwie. Definicja rodziny opiera się na "trwałym przywiązaniu emocjonalnym, wzajemnym zrozumieniu, odpowiedzialności, szacunku, wspólnych obowiązkach rodzicielskich i innych, a także dobrowolnej decyzji o przyjęciu pewnych praw i obowiązków".
Chociaż orzeczenie nie dotyczyło związków osób tej samej płci, organizacje praw człowieka liczyły na to, że wyrok w sprawie dotyczącej litewsko-białoruskiej pary zostanie oparty na orzeczeniu z 2011 r.
Trybunał Konstytucyjny orzeka na korzyść pary
Wyrok, który został wydany 11 stycznia, jest ważny pod kilkoma względami. Przede wszystkim Trybunał Konstytucyjny uznał, że konstytucja zakazuje dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i/lub tożsamość płciową, a dyskryminacja wobec osób LGBT jest sprzeczna z jej postanowieniami. Chociaż sprawa dotyczyła małżonków tej samej płci, Trybunał stwierdził również, że dyskryminacja nie jest dopuszczalna w stosunku do osób transpłciowych. Jest to bardzo ważne, ponieważ na Litwie nadal brakuje procedur prawnego uznawania płci.
Po drugie, Trybunał orzekł, że konstytucja była dokumentem przeciwstawiającym się woli większości, mającym chronić jednostkę. Przeważające przekonania i stereotypy, które dominują w danym momencie, nie mogą być wykorzystywane do uzasadnienia dyskryminacji ze względu na tożsamość płciową lub orientację seksualną, która prowadzi do ograniczania prawa do życia osobistego i rodzinnego. Ustawodawca ma obowiązek "zapobiegać naruszeniom dóbr osobistych i wolności, chroniąc w ten sposób godność jednostki" i nie powinien polegać na publicznych stereotypach i błędnych wyobrażeniach.
Po trzecie, Trybunał podkreślił, że pojęcie rodziny zapisane w konstytucji jest neutralne płciowo. Konstytucja stanowi, że wszystkie rodziny oparte na "wzajemnych obowiązkach, zrozumieniu, przywiązaniu emocjonalnym, pomocy i innych związkach, a także dobrowolnej decyzji o przyjęciu pewnych praw i obowiązków" muszą być chronione. Oznacza to, że pary tej samej płci można również nazwać rodzinami, a statusu członków takiej rodziny nie można kwestionować.
Litwa jest teraz zobowiązana do zmiany dotychczasowych praktyk
Orzeczenie wykracza poza zwykłe umożliwienie konkretnej parze stworzenia rodziny na Litwie. Odtąd Litwa będzie zobowiązana do wydawania zezwoleń na pobyt obywatelom państw trzecich, którzy poślubią obywateli Litwy w innych krajach. Zadaniem prawodawcy będzie natychmiastowe poszukiwanie sposobów legalnej ochrony rodzin osób tej samej płci i uregulowanie kwestii uznania tożsamości płciowej, która przez ponad dekadę tkwiła w martwym punkcie.
