Monitoring UE

HFPC publikuje wyniki najnowszych badań na temat przewlekłości postępowań sądowych

Aby ocenić zmiany, które zaszły w systemie wymiaru sprawiedliwości od wydania tego wyroku, od marca do czerwca 2020 roku HFPC prowadziła badania ankietowe wśród prawników na temat przewlekłości postępowań sądowych.

by Polish Helsinki Foundation for Human Rights
Grafiki-badanie-en-01-1-457x457

7 lipca 2020 roku minęło 5 lat od wydania przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu wyroku w sprawie Rutkowski i inni przeciwko Polsce, który dotyczył przewlekłości postępowań sądowych. Aby ocenić zmiany, które zaszły w systemie wymiaru sprawiedliwości od wydania tego wyroku, od marca do czerwca 2020 roku HFPC prowadziła badania ankietowe wśród prawników na temat przewlekłości postępowań sądowych.

Otrzymaliśmy bardzo dużo opinii praktyków – blisko 500 prawników odpowiedziało na nasze zaproszenie do wzięcia udziału w badaniu. Aż 95,8% ankietowanych radców prawnych i adwokatów przyznało, że problem przewlekłości postępowań w Polsce ma wciąż charakter systemowy. Tylko 11,6% ankietowanych uznało natomiast, że skarga na przewlekłość postępowania jest efektywnym środkiem.

(Nie)odrobiona lekcja?

Upływające 5 lat od wydania tego niezwykle istotnego z punktu widzenia stron postępowania rozstrzygnięcia skłania do refleksji i przeprowadzenia oceny, czy lekcje wynikające z wyroku Trybunału zostały odrobione przez ustawodawcę, sędziów, adwokatów i radców prawnych.

W związku z tym Helsińska Fundacja Praw Człowieka postanowiła przeprowadzić badania i zastanowić się, czy czas postępowań sądowych jest obecnie postrzegany przez adwokatów i radców prawnych jako rozsądny, jakie ich zdaniem zmiany powinny zostać wprowadzone i czy skarga na przewlekłość postępowania spełnia pokładane w niej nadzieje.

W ankiecie przeprowadzonej przez HFPC od marca do czerwca br. udział wzięło blisko 500 prawników (radców prawnych, adwokatów, sędziów).

„Wyniki naszych badań potwierdzają jednoznacznie, że niezbędne jest podjęcie dalszej dyskusji o czasie postępowań sądowych w Polsce i konstrukcji skargi na przewlekłość postępowania. Impulsem do pogłębienia tej debaty powinna być również ostatnia decyzja Komitetu Ministrów Rady Europy z czerwca bieżącego roku, który wciąż uznaje wyrok w sprawie Rutkowski przeciwko Polsce za niewykonany” – mówi dr Katarzyna Wiśniewska, koordynatorka Programu Spraw Precedensowych HFPC.

Niepokojąca zgodność

Zdecydowana większość ankietowanych radców prawnych i adwokatów, bo aż 95,8% potwierdza, że problem przewlekłości postępowań w Polsce ma wciąż charakter systemowy. Za główne przyczyny przewlekłości adwokaci i radcowie prawni uznali: długość przerw między rozprawami (75% respondentów), wyznaczanie zbyt odległego terminu pierwszej rozprawy (73,9% respondentów), zwłokę w wykonywaniu opinii przez biegłego albo zasięganie przez sąd kolejnych opinii biegłych (70% respondentów), bezczynność przy podejmowaniu decyzji procesowych (63,2% respondentów), złą organizację pracy sądów (59,1% respondentów), małą liczbę sędziów (52,7% respondentów), duży formalizm postępowań (50% respondentów).

Złożoność powodów, które wpływają na wydłużanie czasu trwania procesów skłania do postawienia pytania, czy w ogóle możliwe jest rozwiązanie problemu przewlekłości postępowań sądowych?

„Nie ma innej możliwości, ponieważ takie zobowiązania wynikają z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i już wydanych wyroków strasburskiego Trybunału. Pierwszym krokiem niewątpliwie powinna być zmiana sposobu wprowadzania reform w obszarze wymiaru sprawiedliwości. Wymagają one więcej rozwagi, udziału czynnika eksperckiego i wzięcia pod uwagę perspektywy praktyków” – mówi dr Piotr Kładoczny, szef działu prawnego HFPC.

Ankietowani negatywnie ocenili też funkcjonowanie skargi na przewlekłość postępowania.

„Chociaż z analizy danych statystycznych wynika, że liczba skarg na przewlekłość postępowań sądowych wzrasta, a w samym 2018 roku Skarb Państwa zobowiązany był do wypłaty z tego tytułu prawie 6 mln zł, to tylko 11,6% ankietowanych adwokatów i radców prawnych uznało, że skarga ta jest efektywnym środkiem” – mówi Adam Klepczyński, prawnik HFPC.

Aż 76,7% ankietowanych pełnomocników przyjęło, że głównym problemem związanym z tym postępowaniem jest obawa o złe nastawienie sędziów do strony, która skorzystała z tego środka. 53% respondentów zwróciło uwagę na fakt, że zainicjowanie takiego postępowania nie wpływa na przyspieszenie właściwego procesu.

W oparciu o wyniki badań oraz postulaty respondentów HFPC przedstawiła listę rekomendacji:

  • Poprzedzenie procesu uchwalania prawa w obszarze wymiaru sprawiedliwości pogłębioną dyskusją ze środowiskami naukowymi oraz zawodowymi, a także szerokimi konsultacjami społecznymi.
  • Podwyższenie obecnie obowiązującej minimalnej kwoty sum pieniężnych wypłacanych z tytułu przewlekłości, tj. 500 zł za każdy rok dotychczasowego postępowania, co najmniej do wysokości zgodnej ze standardem wytyczonym przez ETPC w wyroku Apicella przeciwko Włochom, tj. od 1 000 zł do 1 500 zł.
  • Uzupełnienie wakatów sędziowskich i zaprzestanie przenoszenia sędziów z referatu do referatu.
  • Dofinansowanie sądów, mające na celu zwiększenie udziału nowych technologii oraz narzędzi elektronicznych w prowadzeniu postępowań.
  • Lepsze kształcenie i dokształcanie sędziów w zakresie standardów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, dyscyplinowania stron oraz biegłych, wykorzystywania nowych technologii pozwalających na przyspieszenie postępowania bez uszczerbku dla jego rzetelności.
Donate to liberties

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

We’re grateful to all our supporters

Your contributions help us in the following ways

► Liberties remains independent
► It provides a stable income, enabling us to plan long-term
► We decide our mission, so we can focus on the causes that matter
► It makes us stronger and more impactful

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

Subscribe to stay in

the loop

Why should I?

You will get the latest reports before everyone else!

You can follow what we are doing for your right!

You will know about our achivements!

Show me a sample!