Nowe technologie i prawa człowieka

Godność jednostki granicą oszczędności państwa

Europejski Trybunał Praw Człowieka, na kanwie sprawy McDonald przeciwko Wielkiej Brytanii, wypowiedział się na temat standardów jakimi powinny się kierować władze samorządowe szukając oszczędności w lokalnym budżecie, ograniczając świadczenia opiekuńcze.

by Polish Helsinki Foundation for Human Rights

Pani McDonald ma ograniczone możliwości ruchowe ze względu na niepełnosprawność. Nie jest w stanie samodzielnie skorzystać z toalety czy umywalki. Na początku marca 2007 r. lokalne władze Londynu przyznały jej pakiet nocnej opieki, w postaci osobistego asystenta, który pomagał jej w korzystaniu z toalety w godzinach nocnych. Niemniej jednak 21 listopada 2008 r. lokalne władze poinformowały niepełnosprawną, że jej nocne świadczenia zostają wycofane, w zamian za co będzie otrzymywała pieluchy i nieprzemakalne prześcieradła. Miało to przynieść oszczędność rzędu 22.000 funtów rocznie.

McDonald wniosła odwołanie do sądu podnosząc, że władze w błędny sposób oceniły jej potrzeby, ponadto decyzja o cofnięciu nocnej opieki naruszyła jej poczucie godności, doprowadzając do naruszenia prawa do poszanowania życia prywatnego chronionego w art. 8 Konwencji. Skarga niepełnosprawnej została jednak oddalona. McDonald złożyła apelację.

W okresie od 4 listopada 2009 do 11 kwietnia 2010 przeprowadzono kolejną rewizję decyzji w zakresie pomocy osobom niepełnosprawnym. Uznano, że użycie pieluch spełnia sanitarne potrzeby McDonald. Czekając jednak na wyrok sądu apelacyjnego niepełnosprawna zawarła z miastem ugodę, w której przyznano jej nocną opiekę cztery do pięciu nocy w tygodniu. W pozostałe dni pomocą miał służyć partner McDonald. Sąd apelacyjny uznał, że w okresie od 21 listopada 2008 r. do 4 listopada 2009 r., lokalne władze naruszyły statutowy obowiązek zapewnienia osobom niepełnosprawnym właściwej opieki. Niemniej jednak, władze naprawiły swoje niedociągnięcia poprzez zawarcie ugody z partnerem McDonald. Skarga na naruszenie art. 8 Konwencji została uznana przez sąd brytyjski za niezasadną. Skarga do Sądu Najwyższego również nie przyniosła powodzenia. Sąd ten uznał, że potrzeby skarżącej zostały w wystarczającym stopniu zaspokojone. W 2011 r. władze cofnęły nocną opiekę w całości.

Powołując się na art. 8 Konwencji McDonald zwróciła się do Trybunału wskazując, iż cofnięcie jej opieki w związku ze stwierdzeniem, że może ona używać pieluch narusza jej godność. Strasburscy sędziowie, podobnie jak sądy brytyjskie uznali, że do naruszenia prawa do życia prywatnego doszło niewątpliwie w okresie od 21 listopada 2008 r. do 4 listopada 2009 (wyrok z dnia 20 maja 2014, skarga nr 4241/12). Nie było bowiem podstawy prawnej, która umożliwiałaby cofnięcie świadczenia wcześniej przyznanego. W związku z naruszeniem Konwencji skarżącej przyznano 1.000 euro zadośćuczynienia.

W odniesieniu do okresu po 4 listopada 2009 r. Trybunał uznał, że decyzja władzy o nieprzyznaniu nocnej opieki była zgodna z prawem. Ingerencja w prawo do poszanowania życia prywatnego miała uzasadniony cel, w postaci ekonomicznego interesu państwa i interesu innych osób korzystających z opieki. Sędziowie musieli więc zważyć czy ingerencja była „niezbędna w demokratycznym państwie”, w szczególności, iż na szali leżał interes ekonomiczny państwa. Przypomnieli oni, że państwo posiada szeroki margines uznania w sprawach dotyczących polityki społecznej, opieki nad osobami starszymi czy polityki zdrowotnej, w szczególności w zakresie przyznawania środków. Tym samym, nie mogą oni ocenić merytorycznie decyzji władz lokalnych kompetentnych do dystrybuowania środków socjalnych.

Trybunał uznał, że zarówno lokalne władze (poprzez regularne rewizje decyzji), jaki sądy w sposób wystarczający wyważyły z jednej strony interes skarżącej, z drugiej zaś interes innych korzystających z opieki na danym terenie. Zauważyli też, że skarżącej nie odebrano zupełnie środków pomocy finansowej, lecz zmieniła się ich forma, na mniej wygodną, lecz równie efektywną. Rezygnacja z całonocnej opieki nie była na tyle dolegliwa w oczach Trybunału, by uzasadnić naruszenie jej praw. W okresie od 4 listopada 2009 r. nie doszło więc do naruszenia art. 8 Konwencji.

Ważną wytyczną ze strony Trybunału jest wskazanie, iż władze podejmując decyzję o cofnięciu świadczeń społecznych dla osób niepełnosprawnych powinny brać pod uwagę godność człowieka oraz prawo do życia prywatnego. Władze muszą więc zawsze zrównoważyć z jednej strony potrzeby budżetowe społeczności lokalnej, z drugiej zaś prawa jednostki, której przysługuje świadczenie.

Donate to liberties

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

We’re grateful to all our supporters

Your contributions help us in the following ways

► Liberties remains independent
► It provides a stable income, enabling us to plan long-term
► We decide our mission, so we can focus on the causes that matter
► It makes us stronger and more impactful

Your contribution matters

As a watchdog organisation, Liberties reminds politicians that respect for human rights is non-negotiable. We're determined to keep championing your civil liberties, will you stand with us? Every donation, big or small, counts.

Subscribe to stay in

the loop

Why should I?

You will get the latest reports before everyone else!

You can follow what we are doing for your right!

You will know about our achivements!

Show me a sample!