13 czerwca 2017 r. węgierski parlament przyjął ustawę o przejrzystości organizacji wspieranych z zagranicy. Ustawa jest jednym z wielu środków, których wdrażanie rozpoczęto w 2013 roku i których celem jest zdyskredytowanie i uciszenie organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które starają się zapewnić, aby rząd przestrzegał swoich zobowiązań dotyczących antykorupcji, ochrony środowiska, praw podstawowych, zasad demokracji i praworządności. Inne działania wymierzone przeciwko organizacjom pozarządowym obejmują m.in. bezpodstawne zarzuty członków węgierskiego rządu, informacje podawane przez przyjazne rządowi media, które wprowadzają odbiorcę w błąd, tzw. konsultacje społeczne pod nazwą "Let's Stop Brussels", jak również bezzasadne dochodzenia.
Rząd Węgier na mocy rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 17 maja 2017 r. w sprawie sytuacji na Węgrzech, został poproszony o wycofanie w całości projektu ustawy T / 14967. Wiceprzewodniczący Komisji, Frans Timmermans wyraził obawę, że projekt ustawy jest niezgodny z prawem UE, w tym z zasadami dotyczącymi swobodnego przepływu kapitału. Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej i Komisarz ds. Praw Człowieka Rady Europy wyrazili również zaniepokojenie niezgodnością projektu ustawy z europejskimi standardami dotyczącymi praw podstawowych. Rezolucja 2162 (2017) Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy zażądała od węgierskiego rządu zawieszenia krajowej debaty parlamentarnej na temat projektu ustawy w oczekiwaniu na opinię Komisji Weneckiej.
Przed przyjęciem ustawy, do projektu wprowadzono jedynie kosmetyczne zmiany. W swojej ostatecznej formie, ustawa narusza różne przepisy prawa UE, w tym dyrektywę 2015/849 w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, art. 63 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i dyrektywę 88/361 dotyczącą swobodnego przepływu kapitału, jak również różne postanowienia Karty Praw Podstawowych UE. Przyjęta ustawa nie uwzględnia zaleceń zawartych we wstępnej opinii Komisji Weneckiej, wydanej przed przyjęciem ustawy. W swojej końcowej opinii Komisja Wenecka stwierdziła, że "ustawa spowoduje nieproporcjonalną i niepotrzebną ingerencję w wolność stowarzyszania się, wolność wypowiedzi, prawo do prywatności i zakaz dyskryminacji".
Węgierska Unia Wolności Obywatelskich, Węgierski Komitet Helsiński i Liberties potwierdzają, że nowe prawo jest niepotrzebne i powinno zostać uchylone. Dotychczasowe przepisy gwarantowały już finansową przejrzystość organizacji społeczeństwa obywatelskiego.
Organizacje społeczeństwa obywatelskiego stanowią zasadniczą część infrastruktury krajowej potrzebnej do ochrony i promowania praworządności, praw podstawowych i demokracji, na co wielokrotnie zwracały uwagę unijne instytucje. Wdrażanie podstawowych wartości UE opiera się na odpowiednio finansowanych organizacjach społeczeństwa obywatelskiego, które mogą realizować swoje działania bez ingerencji rządu. Unia Europejska zapewnia techniczne, finansowe i polityczne wsparcie dla społeczeństwa obywatelskiego w krajach trzecich, w tym w trakcie ich przystępowania do UE.
Apelujemy do wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej, Fransa Timmermansa, o wydanie oświadczenia ws. wsparcia niezależnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego pracujących na Węgrzech w celu promowania podstawowych wartości UE. Wzywamy także wiceprzewodniczącego do utworzenia głównego punktu kontaktowego w Komisji Europejskiej, do którego organizacje społeczeństwa obywatelskiego, będą mogły zgłaszać przypadki nękania i nadmierne ograniczenia ich pracy.
Wzywamy Komisję Europejską do jak najszybszego wszczęcia postępowania wobec rządu Węgier w związku z naruszeniem unijnego prawa. Komisja Europejska powinna jednak uznać, że postępowanie w sprawie naruszenia przepisów prawa jest niewystarczającym narzędziem służącym do walki z kompleksową strategią mającą na celu zlikwidowanie infrastruktury wspierającej demokratyczne standardy, ochronę podstawowych praw i praworządność. Nawet jeśli postępowanie w sprawie naruszenia przepisów doprowadzi do pozytywnego wyroku Trybunału Sprawiedliwości, decyzja może zostać wdrożona w taki sposób, aby pozbawić jej praktycznego wpływu, co dobrze ilustruje sprawa C-286/12 Komisja przeciwko Węgrom.
W związku z powyższym wzywamy Komisję Europejską do użycia wobec Węgier "ram na rzecz umocnienia praworządności". Po siedmiu latach działań zmierzających do zmniejszenia równowagi sił, na korzyść władzy wykonawczej, infrastruktura odpowiedzialna za utrzymanie rządów prawa na Węgrzech nie jest w stanie chronić praw podstawowych ani utrzymywać demokratycznych standardów. Dzięki zastosowaniu wspomnianych ram na rzecz praworządności, Komisja będzie mogła opracować bardziej kompleksowe zalecenia dla węgierskiego rządu, które będą oparte na formalnym dialogu i będą dotyczyć sposobu, w jaki można doprowadzić sytuację na Węgrzech do stanu zgodnego z podstawowymi wartościami UE. Może to służyć jako punkt wyjścia do dalszych dyskusji na temat sytuacji państw członkowskich w Radzie.
