Wat is de vrijheid van meningsuiting?
We communiceren door te spreken, te schrijven, de manier van van kleden, te protesteren en op nog veel meer andere manieren. Communicatie is een belangrijk onderdeel van onze levens en de mate van vrijheid om te communiceren heeft een significante invloed op onze samenleving en democratie. Vrijheid van meningsuiting is in essentie ons recht om over politieke kwesties te communiceren. Dit betekent dat enige communicatie die relevant is voor het publiek, zoals uitspraken over overheidsbeleid, kritiek op publieke figuren of eisen van bepaalde rechten, beschermd is door het recht op vrijheid van meningsuiting.
Bij Liberties willen we het recht op vrijheid van meningsuiting zowel online als offline beschermen. Ook al is vrijheid van meningsuiting een breed, fundamenteel mensenrecht, het is niet absoluut. De meeste van onze rechten moeten gebalanceerd worden, wat betekent dat een persoon geen beroep kan doen op de vrijheid van meningsuiting om haat te zaaien of anderen in gevaar te brengen. Dat is waarom haatzaaien en kinderporno niet beschermd zijn door de vrijheid van meningsuiting. Andere begrenzingen, zoals auteursrechtelijk beschermd materiaal of persoonlijke informatie, definiëren de vrijheid van meningsuiting beperkt en proportioneel. Auteursrechtelijke bescherming dient vooral het belang van de maker. Niemand kan Harry Potter publiceren onder zijn eigen naam of er een film van maken zonder de toestemming van de auteur, maar simpele quotes of het gebruik van materiaal voor educatieve doeleinden valt normaal gesproken niet onder de auteursrechtbescherming. Het recht op privacy begrenst ook de vrijheid van meningsuiting. In de meeste gevallen is het bijvoorbeeld verboden om gevoelige privé informatie te publiceren - het recht om je medische informatie voor jezelf te houden is belangrijker dan de vrijheid van meningsuiting, bijvoorbeeld. Deze balans moet in elk geval opnieuw worden gevonden.
Waarom werken we aan dit onderwerp?
Sommige EU-verheden respecteren de vrijheid van meningsuiting niet. Sommige zetten de publieke media onder druk om ten gunste van de overheid het nieuws te brengen. Sommige overreguleren de pers, of dit nu de gedrukte pers, TV of online is. Sommige vereisten vragen erg veel van mediadiensten, zoals het verplicht rapporteren over actualiteiten, of het vereiste dat een bepaald percentage van de programmering of video's uit Europa afkomstig moet zijn. Deze vereisten kunnen redelijk zijn voor publieke diensten, maar kleine bedrijven en gespecialiseerde websites kunnen zich dit niet veroorloven. Overregulatie beperkt het aantal verschillende stemmen, en dat is gevaarlijk voor een democratie.
Er zijn andere voorbeelden van overdreven beperkingen van de vrije pers. De media roept politici en overheden ter verantwoording. Ze zijn vaak afhankelijk van bronnen die soms regels moeten breken om corruptie of wangedrag aan het licht te brengen. We noemen dit klokkenluiders. Deze klokkenluiders worden vaak zelf vervolgd, in plaats van de mensen die verantwoordelijk zijn voor de wanpraktijken die ze blootstellen. Als we willen dat de media goed het publiek informeert, moeten we de bronnen beschermen. Er zijn ook beperkingen aan het filmen van politie of het opnemen van parlementaire debatten, terwijl beide belangrijk zijn voor verantwoording aan het publiek.
Verder limiteert de EU zelf ook de vrijheid van meningsuiting. De voorgestelde herziening van de audiovisuele mediadienstenrichtlijn, de auteursrechtrichtlijn en de gedragscode om illegale online haatspraak tegen te gaan ondersteunen allemaal de vrijheid van meningsuiting niet. De audiovisuele mediadienstenrichtlijn stelt zware inhoudsvereisten aan online diensten, zoals online pers of platformen als Youtube. De auteursrechtrichtlijn stelt censurerende vereisten aan internetbedrijven door te eisen dat ze inhoud offline halen of blokkeren voor auteursrechtelijke redenen zonder een behoorlijk debat met de gebruiker, terwijl de gedragscode internetbedrijven praktisch de autoriteit geeft om geüploade content te beheren. Om bedrijven als Facebook of Google te verplichten om content te censureren is niet alleen een zware last, maar ook een erg ondoorzichtige oplossing voor het beperken van de vrijheid van meningsuiting. Voor bedrijven is de bescherming van fundamentele rechten geen primair belang, dus wanneer het aankomt op een keuze tussen zakelijke belangen bij het verwijderen van bepaalde content of de vrijheid van meningsuiting, zullen ze vaak voor de eerste optie gaan.
Wat doen wij voor dit onderwerp?
Liberties' doel is om EU-instellingen en nationale overheden maatregelente laten introduceren die een milieu creëren waarin vrijheid van meningsuiting en persvrijheid kunnen floreren. Hierbij hoort het beïnvloeden van hervormingen van wetgeving zoals de audiovisuele mediadienstenrichtlijn, de gedragscode en de auteursrechtrichtlijn. De gedragscode voor private bedrijven zou herschreven moeten worden, met hulp van vrije meningsuiting activisten, en het huidige debat over de hervorming van het auteursrecht zou een goede balans moeten vinden tussen de vrijheid van meningsuiting en het recht van de auteur. Daarbij zijn hervormingen van de audiovisuele mediadienstenrichtlijn nodig om wat betreft de content vereisten. Wij zijn van mening dat de EU een richtlijn moet aannemen voor de bescherming van klokkenluiders.
Overregulatie zou op zowel EU-niveau als op nationaal niveau moeten worden geëlimineerd. Liberties, samen met haar lid-organisaties, gaat proberen om zowel nationale als EU-besluitvormers te bereiken om overdreven interventie door autoriteiten aan te pakken.
In het komende jaar zal Liberties online publieke educatieve campagnes lanceren over de rechten van journalisten en hun bronnen, zaken over de vrijheid van meningsuiting en het recht om publieke figuren in functie te filmen of op te nemen.