Tech & Rights

#ToObeyOrNotToObey: Het probleem met politieke verplichting

De meeste mensen geloven (net als wij hier bij Liberties) dat we nationale wetten moeten volgen: niet alleen om praktische redenen - zoals het vermijden van sancties - maar ook om morele redenen. Maar soms is het overtreden van de wet gerechtvaardigd.

by Orsolya Reich

De meeste mensen vinden dat het volgen van de wet het juiste is om te doen. En als we het niet eens zijn met de wet kunnen we altijd nog naar de rechter stappen om de legaliteit van de wet te toetsen, of het publiek en politici ervan overtuigen dat de wet veranderd zou moeten worden.

Het juiste doen

Dit betekent niet dat het overtreden van de wet nooit gerechtvaardigd is. Zoals beschreven in het eerste artikel van deze serie, kan in bepaalde situaties een persoon als klokkenluider worden beschouwd en recht hebben op bescherming tegen vervolging. Bijvoorbeeld wanneer je vertrouwelijke data steelt en deelt om publiek te maken dat je werkgever, een overheidsinstelling, miljoenen Euros verkeerd zou hebben besteed en dat dit de enige manier zou zijn om dat aan het licht te brengen. Klokkenluiders bevinden zich in een situatie waarin hun morele redenen om de wet te breken opwegen tegen de morele motivatie om zo veel mogelijk de wet te volgen. Daarom moeten ze beschermd worden tegen vervolging.

Wanneer filosofen spreken over het "probleem van politieke verplichtingen", bedoelen ze eigenlijk dat er een soort algehele overeenkomst is om wetten te volgen omdat ze wetten zijn - in plaats van dat ze ethisch goed of rechtvaardig zijn - filosofen kunnen het niet met elkaar eens worden over waar morele plichten vandaan komen.

Politieke verplichting

Plato's Crito (360 B.C.E.), de dialoog waarin Plato uitlegt waarom Socrates niet vluchtte uit Athene, was waarschijnlijk het eerste filosofische onderzoek naar waar onze politieke verplichting (onze plicht om de wet te gehoorzamen) vandaan komt.

In 399 B.C.E. werd Socrates schuldig bevonden aan oneerbiedigheid en het ondermijnen van de moraal van Atheneense jeugd. Hij werd tot ter dood veroordeeld. Zoals zijn student Plato in Crito uitlegt, organiseerden de vrienden van Socrates zijn ontsnapping, maar hij koos ervoor om te blijven en het sap van de scheerling, een dodelijke plant, te drinken. Zijn argumenten om te blijven en zijn straf te accepteren, komen nog steeds voor in hedendaagse discussies over de oorsprong van de politieke verplichting.

Ten eerste betoogt Socrates dat zijn lange verblijf in Athene laat zien dat hij een overeenkomst heeft gesloten met de wetten van de stad en ze daarom moet gehoorzamen. Dit argument lijkt erg op de moderne toestemmingstheorieën over politieke verplichting. We zullen deze theorieën introduceren in het derde artikel van deze serie.

Ten tweede beroept Socrates zich op het idee van gelijke behandeling. Hij beweert dat als hij ongehoorzaam zou zijn aan de wetten, dit zou betekenen dat hij zijn medeburgers verkeerd zou behandelen - hij zou gratis profiteren van hun inspanningen om de rechtsstaat te handhaven. Dit argument lijkt erg op de eerlijkheidstheorieën over de politieke verplichting die we in het vierde artikel van deze serie zullen onderzoeken.

Ten derde betoogt Socrates dat hij veel te danken heeft gehad aan de wetten van Athene, bijvoorbeeld zijn opvoeding en opleiding. Daarom zou het fout zijn om de wetten niet te gehoorzamen, omdat ze hem in dit geval niet ten goede komen. Dit lijkt op dankbaarheidstheorieën over politieke verplichting die we in het vierde deel van deze serie zullen onderzoeken.

Gesuggereerde theorieën

Plato's Crito was niet alleen het eerste filosofische werk dat de gronden van politieke verplichtingen verkende, maar het was ook gelijk het laatste dat verscheen voor de eeuwen die volgden. Filosofen kwamen pas hierop terug in het midden van de Middeleeuwen. Op dat moment regeerden ideologisch gezien de zogenaamde goddelijke bevel theorieën, de voorschreven dat we de heerser moeten gehoorzamen, omdat God ons heeft gevraagd dit te doen. De zeventiende eeuw bracht sociale contracttheorieën. Deze theorieën hielden in dat wij (of onze voorouders) bepaalde regels zijn overeengekomen om een vreedzaam samenleven tussen alle leden van de samenleving te waarborgen. Vanaf dat moment zijn er een aantal verschillende theorieën voorgesteld. Lidmaatschapstheorieën, bijvoorbeeld, beweren dat als je in een bepaalde maatschappij geboren wordt, dit verplichtingen oplevert. Het is net alsof je in een bepaalde familie geboren bent. Zodra dat gebeurd is, en of je dat nou leuk vindt of niet, heb je verplichtingen tegenover je familieleden. Hetzelfde geldt voor de staat waarin je geboren bent. Natuurlijke plichttheorieën stellen dat simpelweg omdat we als mensen geboren zijn, we bepaalde verplichtingen aan elkaar verschuldigd zijn. Het respecteren van de wetten is één van die verplichtingen. In het vijfde deel van deze serie zullen we de lidmaatschapstheorieën en de natuurlijke plichtstheorieën onderzoeken.

Er zijn ook filosofen die zeggen dat we simpelweg een morele verplichting hebben om de wet te volgen. We zullen deze theorieën, variaties op het zogenoemde filosofisch anarchisme, bespreken in ons laatste artikel.