EU Watch

Om Polen's PiS te stoppen moeten we achter de Euro's aangaan!

De Poolse overheid is grotendeels ongevoelig geweest voor de juridische en politieke druk van de EU. Het afsnijden van financiering door de EU is waarschijnlijk overtuigender en de Commissie heeft duidelijke juridische gronden om dat te doen.

by Israel Butler

De rechterlijke onafhankelijkheid in Polen lijkt een gedeeltelijke uitstel te hebben gekregen, aangezien de Poolse president Duda vorige week over twee van de drie controversiële wetten zijn veto heeft uitgesproken. De regerende partij PiS (Recht en Gerechtigheid) heeft gezegd dat ze hoe dan ook zullen blijven aandringen op plannen om de rechterlijke macht verder onder controle van de regering te krijgen.

Als dit gebeurt zal de EU moeten reageren met meer dan alleen waarschuwingen voor waarschuwingen. De EU heeft de PiS niet kunnen overtuigen om het ondermijnen van de rechterlijke onafhankelijkheid te stoppen. De Commissie heeft een nieuwe aanbeveling uitgebracht als onderdeel van het onderzoek naar de hervormingen, maar de Poolse overheid heeft tot dusver al de aanbevelingen van de Commissie genegeerd. De Commissie heeft verklaard dat wanneer bepaalde delen van de gevetode wetsvoorstellen toch in werking zullen treden, het direct artikel 7(1) van het EU-Verdrag zal activeren. Maar zelfs als de Commissie artikel 7 activeert, zal het niet tot veel meer leiden dan meer woorden. Dat komt omdat er nog een aantal stappen zijn die moeten worden doorlopen (en waarschijnlijk geblokkeerd worden door een veto van Hongarije) voordat sancties mogelijk worden. De Commissie is ook begonnen met een gerechtelijke procedure over de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, maar een soortgelijke zaak tegen de Hongaarse overheid in 2012 liet zien dat zelfs als de Commissie wint, het onwaarschijnlijk is dat dit zal resulteren in een daadwerkelijke herroeping van de overheidsmaatregelen in kwestie. Daarbij zijn er aanwijzingen dat PiS zich niet aan uitspraken van een EU hof zal houden.

Ook al is het een krachtig en beschikbaar alternatief, de Commissie heeft de optie om EU-financiering te gebruiken om PiS haar koers te laten veranderen compleet verworpen. Sommige overheden en EU-Commissarissen hebben gesuggereerd dat wanneer een lidstaat de rechtsstaat aan zijn laars lapt, EU-financiering (specifiek: het 'cohesie fonds') zou moeten worden afgesneden. EU-geld gaat naar nationale overheden op een aantal verschillende manieren. Het cohesiefonds bevat het grootste gedeelte en is ontworpen om overheden te helpen met investeringen in infrastructuur en werk. Polen zal tussen 2014 en 2020 ongeveer 86 miljard Euro krijgen - bijna 19% van de totale financiering (545 miljard) die beschikbaar is voor alle 28 EU-lidstaten.

Sommigen hebben gesuggereerd dat het afsnijden van EU-financiering onwenselijk is omdat het relaties zou kunnen bekoelen tussen EU-overheden. Anderen hebben gezegd dat het afsnijden van EU-financiering aan een overheid die de rechtsstaat aan haar laars lapt een verandering van EU-recht of zelfs de EU-verdragen zou vereisen om een nieuw mechanisme te creëren.

De waarheid is dat de EU-wetgeving die het cohesiefonds reguleert al vereist dat overheden de rechtsstaat respecteren alvorens het geld wordt uitgekeerd. De regels (de Verordening inzake gemeenschappelijke bepalingen, in het kort) vereisen dat overheden beschikken over systemen die ervoor zorgen dat cohesie fondsen worden besteed in overeenkomst met EU-recht en nationaal recht. En het zijn de rechtbanken die een laatste controle hierop uitvoeren.

De Europese Commissie was al van mening dat er een systematisch gevaar was voor de rechtsstaat in Polen in juli 2016. Toen voldeed de Poolse overheid al enige tijd niet aan haar verplichtingen onder de Verordening inzake gemeenschappelijke bepalingen. En die verordening zegt dat als een overheid niet voldoet aan haar verplichtingen onder dezelfde wetgeving, de Commissie in staat is om financiering af te snijden tot het probleem is opgelost. Een dusdanige zet is niet ongekend - in 2013 'schorste' de Commissie cohesiefinanciering aan Hongarije vanwege problemen met het overzicht over hoe EU-geld werd besteed.

Terwijl de Commissie zich concentreert op maatregelen waar PiS waarschijnlijk niets om zal geven, zou economische druk het regime raken waar het pijn doet: in de portemonnee. PiS denkt dat het zich kan veroorloven om te lachen in het gezicht van Brussel en publieke steun thuis kan behouden. Maar de voortdurende populariteit van PiS wordt veroorzaakt door wat sommigen beschrijven als het omkopen van het publiek door een verhoging van bepaalde uitkeringen, mogelijk gemaakt door eenmalige meevaller in overheidsinkomsten. Het is niet dat de EU direct deze voordelen financiert, maar misschien zou het regime twee keer nadenken over het uitdelen van financieel onhoudbare zoethouders aan het publiek wanneer de Commissie de stekker trekt uit de miljarden Euros die de overheid niet langer legaal kan spenderen. Als de regering weet dat de EU financiering kan en zal stopzetten, zal het misschien niet langer de Commissie's aanbevelingen negeren in de toekomst.