Tech & Rights

Spanje krabbelt terug van serieuze hervorming mondsnoerwetgeving

Het plan van de nieuwe regering om de beruchte "mondsnoerwet" te hervormen komt niet eens in de buurt van wat mensenrechtenactivisten en Spaanse burgers voor ogen hadden.

by Jonathan Day

Het optimisme vierde hoogtij deze zomer nadat Spanje's nieuwe regering beloofde om betekenisvolle veranderingen te maken aan de Wet op Burgerveiligheid, ook wel bekend als de "mondsnoerwet" vanwege de vele beperkingen die het de vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vereniging op zou leggen. Maar dit optimisme is weggeëbd nu dat de hervormingen worden doorgedrukt. De huidige amendementen en onderhandelingen in het parlement zouden de delen van de wet behouden die de wet juist zo beperkend maakt voor mensenrechten.

Hoe zijn we hier gekomen?

De wet op de veiligheid van burgers werd in 2013 voorgesteld door de regering van de toenmalige premier Mariano Rajoy, wiens rechtse partij destijds in beide huizen van het parlement de meerderheid had. Ogenschijnlijk was de wet bedoeld om de veiligheid van mensen te verbeteren en de openbare orde te beschermen. In werkelijkheid was het bedoeld om Rajoy's partij te helpen in het monddood maken van dissidenten in tijden waarin anti-bezuinigingsprotesten het land overvielen. In plaats van te reageren op de wensen en eisen van mensen in een tijd van nood, koos de overheid ervoor om het recht van mensen om vreedzame publieke protesten te houden, aan te pakken.

Toen de wet in 2015 van kracht werd, werd er snel gereageerd. Tienduizenden burgers hielden grote demonstraties buiten het congres en andere gebouwen in Madrid, vaak gekleed met hun mond afgeplakt met plakband om de indruk te wekken van het huiveringwekkende effect dat de wet heeft op de vrijheid van meningsuiting. Kritiek kwam ook van de internationale mensenrechtengemeenschap. In februari 2015 hebben vier speciale rapporteurs van de Verenigde Naties (over het recht op vreedzame vergadering, over de bevordering en bescherming van het recht op vrijheid van meningsuiting, over de bevordering en bescherming van mensenrechten en fundamentele vrijheden ter bestrijding van het terrorisme en over de situatie van mensenrechtenverdedigers) een gezamenlijke verklaring tegen de mondsnoerwet uitgevaardigd, waarvan zij zeiden dat het "een breed scala aan acties en gedragingen bestraft die essentieel zijn voor de uitoefening van dit fundamentele recht, waardoor de uitoefening ervan sterk wordt beperkt" en "de fundamentele vrijheden onnodig en onevenredig beperkt, zoals de collectieve uitoefening van het recht op vrijheid van mening en meningsuiting in Spanje."

Liberties-lid Rights International Spain (RIS) is ook erg kritisch geweest op de wet, al sinds het werd voorgelegd als wetsvoorstel. RIS wijst specifiek en niet-limitatief op beperkingen van het recht van mensen om de politie te filmen, op openbare demonstraties en op vreedzame onderbreking van officiële handelingen als dingen die moeten worden verwijderd om de rechten van mensen te beschermen.

Wat is er mis met de hervormingen?

De huidige regering lijkt veel van de meest problematische delen van de wet intact te laten. De wet tegen het fotograferen of filmen van politieagenten stond aanvankelijk op het hakblok, maar nu lijkt het waarschijnlijk te blijven, althans in een of andere vorm. Er is geen reden voor. Het fotograferen of filmen van dienstdoende politieagenten is een van de beste manieren om diegenen die misbruik maken van hun macht ter verantwoording te roepen. En het slaat nergens op dat een professionele macht die bestaat om de mensen te beschermen, zich zou verzetten tegen maatregelen die op passieve en vreedzame wijze de verantwoording en transparantie verbeteren. Bovendien, als iemand misbruik zou maken van een foto van een politieagent op een manier die schade aan die officier toebrengt, bestonden er al juridische mechanismen om de dader te straffen vóór de mondsnoerwet.

Andere problematische onderdelen die zouden kunnen blijven, zijn onder meer het verbod op vreedzame vergaderingen voor het Congres of de Senaat terwijl ze in zitting zijn en het verbod op spontane vergaderingen. Beide verboden schenden het fundamentele recht van mensen op vrijheid van vergadering. Het Parlement en andere openbare gebouwen zijn precies de plaatsen waar mensen moeten kunnen klagen over hun regering. Ik zou niet naar een schoenenwinkel gaan om te klagen over de kebab die me de hele nacht op de wc hield. De staat heeft de plicht om dergelijke demonstraties te beschermen, zelfs als ze spontaan plaatsvinden. De speciale rapporteur van de Verenigde Naties over het recht op vergadering heeft aanbevolen om het recht op spontane vergaderingen in alle staten expliciet "wettelijk te erkennen."

Een ander probleem met de mondsnoerwet is dat het (op een uiterst vage manier) inbreuk op een officiële handeling strafbaar stelt. Deze bepaling omvat alles, van voetbalwedstrijden tot uitzettingen. De wet bepaalt:

"Obstructiehandelingen bedoeld om te voorkomen dat een autoriteit, openbaar werknemer of officiële rechtspersoon zijn functies op rechtmatige wijze uitoefent, of administratieve of gerechtelijke overeenkomsten of beslissingen naleeft of uitvoert, op voorwaarde dat deze plaatsvinden buiten de wettelijk vastgestelde procedures en geen misdrijf vormen."

Maar wat zijn dan "obstructiehandelingen"? De wet geeft dit niet aan, daarom is er dus veel te veel macht voor de politie om te handelen en te oordelen naar hun eigen discretie. Dit betekent dat het vaak wordt toegepast op manieren die vreedzaam en legitiem handelen in een democratische samenleving strafbaar zou stellen. En het is sowieso vreemd dat deze wet bestaat - welke waarde wordt hiermee beschermd? De verhevenheid van de Copa del Rey?

Voor al deze overtredingen en meer eist de mondsnoerwet absurde boetes. Met data van het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft Amnesty International berekend dat de staat gemiddeld 80 mensen per dag heeft beboet onder de wet, en zo minstens 25 miljoen binnensleept. Het is eigenlijk enigszins verrassend dat dit getal zo laag is, gezien de enorme omvang van boetes in de wet: tussen € 30.000 en € 600.000 voor deelname aan een protest dat niet eerder was toegestaan; tussen € 600 en € 300.000 om te proberen een uitzetting te stoppen; tussen € 600 en € 300.000 voor het onderbreken van een publiek evenement; tot € 30.000 voor het tonen van een "gebrek aan respect" voor politieagenten. Deze cijfers zijn niet alleen hard, ze zijn wreed.

Het is nog niet te laat

Het is niet te laat voor de regering om te luisteren naar haar burgers en mensenrechtenactivisten. Er kunnen nog hervormingen worden doorgevoerd die de mensenrechtensituatie in Spanje daadwerkelijk verbeteren. Het staat buiten kijf dat de mondsnoerwet een abjecte mislukking was, of het nu voor het cynische doel was om kritische stemmen het zwijgen op te leggen of om burgers veiliger te maken.

"Hoewel de wet in de eerste plaats nooit had mogen worden aangenomen en er daarom nu van moet worden afgeweken, is dit hervormingsproces van de Wet inzake de Veiligheid van de Burger een goede gelegenheid voor de wetgevende macht om naleving van de internationale normen inzake vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vreedzame vergadering te waarborgen," zegt Lydia Vicente, de directeur van Rights International Spain.

Als wetgevers de aanbevelingen van RIS uitvoeren, zullen ze inderdaad bijdragen aan de bescherming van de grondrechten in het land, zonder dat dit ten koste gaat van de openbare veiligheid.

Het is nog niet te laat om onze stem te laten horen en het pad van de hervorming te veranderen.