Democracy & Justice

Roemeense overheid heeft burgervrijheden als doelwit; NGO's in spanning

2017 begon met misschien de grootste prestatie in publieke protesten sinds de omverwerping van Ceausescu, maar NGO's moeten nu vechten voor hun overleving.

by Jonathan Day

Net als in Hongarije, Polen en andere EU-landen is de Roemeense regering bezig met het opstellen van wetten om de activiteiten van niet-gouvernementele organisaties te beperken. Meerdere wetgevingsstukken die nu worden behandeld door het parlement, zouden, wanneer goedgekeurd, het fundamentele recht om te protesteren en de overheid ter verantwoording te roepen ernstig beperken. Ondanks het goede begin voor de maatschappij is het nu belangrijker dan ooit dat mensen waakzaam zijn in de verdediging van de burgerlijke vrijheden.

De mensen overwinnen

Begin januari gebruikte de toen net gevormde regering van Sorin Grindeanu een noodvoorziening om de goedkeuring van een besluit dat bepaalde vormen van wangedrag door overheidsambtenaren zou decriminaliseren, vast te stellen. Het stelde ook voor om het strafrecht aan te passen zodat machtsmisbruik gedecriminaliseerd zou worden als het gestolen bedrag minder dan 200.000 Roemeense lei (ongeveer 43.500 euro) bedroeg.

Het besluit werd officieel gerechtvaardigd als nodig om overbevolking in de gevangenissen van het land tegen te gaan, omdat corruptie door ambtenaren endemisch is in Roemenië en velen in de gevangenis zitten. Vorig jaar alleen werden 30 hoge ambtenaren aangeklaagd voor corruptieheffingen, waaronder voormalig ministers en het plaatsvervangend hoofd van de centrale bank. Maar het besluit en de aanpassing van het wetboek van strafrecht werden door burgers en maatschappelijke NGO's gezien als een vrij onhandige poging om ambtenaren van vroegere misdaden vrij te laten en politici beschermen tegen onderzoeken naar corruptie in de toekomst.

Goed-georganiseerde protesten tegen de hervormingen volgden snel in Boekarest en andere steden over het hele land. Maatschappelijke groepen mobiliseerden tienduizenden mensen om dagenlang te protesteren. Op 5 februari was in Boekarest het grootste publieke protest sinds de val van Nicolae Ceausescu, met meer dan een half miljoen mensen die eisten dat de regering werd ontbonden.

Het antwoord was snel: het besluit werd verworpen op dezelfde dag, en een motie van wantrouwen tegen de regering werd voorgelegd aan het parlement op 8 februari. De regering hield stand, maar maar op een haar na: parlementsleden van de regerende partijen onthielden zich het stemmen, waardoor opponenten niet de nodige 50 procent haalden.

Burgervrijheden bedreigd

De succesvolle protesten lijken ervoor te zorgen dat veel Roemeense politici de ware kracht van het maatschappelijk middenveld realiseren. De mensen hebben zonder twijfel getoond dat ze de macht hebben om hun regering ter verantwoording te roepen. Roemeense ambtenaren, misschien een beetje in paniek door deze realisatie, begonnen met publieke verklaringen en wetgeving tegen de uitoefening van de burgerlijke vrijheden en de vrijheden van NGO's.

Een week na de herroeping van het regeringsbesluit waarschuwde minister van arbeid Olguta Vasilescu protestanten die nog steeds tegen de regering actie voerden dat ze zich moeten houden aan een wet waarin staat dat ouders hun kinderen niet mee mogen nemen naar publieke protesten.

Een ander PSD-lid, Arges Catalin Radulescu, zei tijdens de protesten dat de politie publieke demonstranten met waterkanonnen zou moeten bestrijden. Hij zei ook dat hij nog steeds het AKM-aanvalsgeweer had die hij tijdens de revolutie had verkregen en bereid was om het tegen de demonstranten te gebruiken.

Maar wetgevende initiatieven hebben de mogelijkheid om veel heftigere schade te verrichten dan retoriek. Een wetsvoorstel dat in maart voor de senaat kwam te liggen stelt 'een poging om de grondwettelijke orde te belemmeren' strafbaar met maximaal drie jaar gevangenisstraf. Deze wet zou in feite publieke protesten illegaal maken, waaronder het soort dat in februari plaatsvond. Gelukkig werkt de rekening momenteel nog steeds aan het wetgevingsproces en kan het nog worden stopgezet.

Misschien is het meest alarmerende wetgevingsinitiatief dat dit jaar verschijnt een wetsvoorstel dat de ontbinding eist van NGO's die niet minimaal twee keer per jaar verslagen over hun operationele begroting publiceren. Het wetsvoorstel, dat begin juni werd voorgesteld, lijkt gekopieerd te zijn van een soortgelijke wet in Hongarije (die zelf weer is gebaseerd op een Russische wet) die elke NGO, die meer dan 24.000 euro ontvangt in donaties uit het buitenland, verplicht zich te registreren als een 'buitenlandse agent'.

Vechten om te overleven

Het antwoord van Roemeense NGO's op het voorstel over de verslaggeving over begrotingen was glashelder. Een aantal van de meest prominente organisaties van het land, waaronder het Liberties-lid APADOR-CH, hebben een protestbrief tegen het wetsvoorstel gepubliceerd en hebben parlementsleden aangemoedigd om het te verwerpen. Na grote druk werd de wetgeving uitgesteld tot na de zomer.

Hoewel er weinig reactie is geweest vanuit het buitenland, misschien omdat er wordt gehoopt dat de parlementsleden nog wel bij zinnen komen, heeft het nog steeds de aandacht van sommigen in Brussel. In april hebben de leden van de Groenen / EFA-Fractie in het Europees Parlement een verklaring afgegeven die waarschuwt voor de pogingen van de Roemeense regering om 'de vrijheden die burgers en maatschappelijke organisaties nu genieten, in te perken.' Als de regering besluit om de hiervoor genoemde wetsvoorstellen opnieuw leven in te blazen, zullen algemeen ondersteunde reacties van het Europees Parlement belangrijk zijn.

Sterke publieke verklaringen tegen de belastering van NGO's zijn vooral belangrijk vanwege het gevaar van dergelijke aanvallen - gevaar dat verder gaat dan de duidelijke beperkingen van onze rechten.De retoriek van politici tegen het werk van NGO's en zelfs bedreigingen aan het adres van hun supporters kunnen te gemakkelijk gezien worden als het impliciet goedkeuren van geweld tegen hen. We hebben dit gedrag al in andere EU-landen gezien, waar de regering afbreuk heeft gedaan aan de burgerlijke vrijheden. De politiek gemotiveerde aanval op een Slowaakse NGO-werknemer in september 2016 en de doorzoeking van de kantoren van een LGBT-rechtengroep in Polen in juni van dit jaar zijn maar twee voorbeelden.

In feite zien we dit ook al opkomen in Roemenië: in juni werd een man op weg naar de Pride van Boekarest aangevallen om geen andere reden dan dat zijn kleren het regenboogpatroon van de LGBT-vlag hadden gedragen. Als politici openlijk geweld dreigen, dient het als stilzwijgende goedkeuring voor anderen om dergelijke handelingen uit te voeren.

Aangezien de Roemeense parlementsleden nu terugkomen van zomervakantie, zou de hiervoor genoemde wetgeving goed op de agenda kunnen komen. Het jaar begon goed voor de vrijheden van de burgerlijke vrijheden, maar dat heeft hen tot doelwit gemaakt voor politici die hun aansprakelijkheid voor het publiek willen vermijden. In Roemenië, zoals in andere delen van de EU, komen de NGO's nu in de openingsfasen van een nieuw gevecht voor hun eigen overleving en het overleven van de democratie en de rechtsstaat.