Mensen die bij Litouwse overheidsinstellingen wel eens een informatieverzoek hebben ingediend, weten dat die instellingen lang niet altijd bereid zijn om die informatie te verstrekken. Soms blijft het bij een formeel antwoord en soms volgt er helemaal geen antwoord.
45% van de Litouwers niet in staat overheidsinformatie te verkrijgen
Uit opiniepeilingen in Litouwen blijkt dat in 45% van de gevallen burgers die staatsinstellingen om informatie verzoeken, slechts gedeeltelijk of op onbevredigende wijze antwoord krijgen, terwijl in 7% van de gevallen een antwoord geheel achterwege blijft. Niet minder dan 44% van de Litouwers, is van mening dat de hoeveelheid overheidsinformatie die niet openbaar wordt gemaakt te groot is.
Ook journalisten lopen ten aanzien van de toegang tot overheidsinformatie vaak tegen bureaucratische obstakels aan waardoor hen het uitoefenen van hun beroep wordt bemoeilijkt, dat wil zeggen, het op tijdige wijze bedienen van het grote publiek met accurate informatie van hoge kwaliteit. Uit gegevens uit juli 2014 blijkt dat de parlementaire ombudsman hierover van verschillende media tien klachten heeft ontvangen.
Noodzaak tot verbeterde wetgeving
Op 2 oktober heeft het Human Rights Monitoring Institute (HRMI) een onderzoek getiteld ‘’Het recht op toegang tot informatie: uitdagingen en mogelijkheden’’ gepresenteerd. Dit onderzoek is het eerste in zijn soort in Litouwen en is enerzijds bedoeld voor instellingen die de verplichting hebben informatie te verstrekken of op te treden als mediator in geschillen over informatie en anderzijds voor de media, ngo’s en burgers die een beter begrip willen van hun recht op toegang tot informatie, of dit recht willen beschermen.
‘‘De wetten die betrekking hebben op de toegang tot informatie in Litouwen zijn inmiddels al meer dan tien jaar oud en zijn in die tijd niet herzien. Daarom voldoet de gang van zaken bij overheidsinstellingen in Litouwen niet altijd meer aan de meest recente internationale normenop dit gebied’’, becommentarieert vertegenwoordiger van de HRMI, Mėta Adutavičiūtė, het onderzoek.
‘‘De grootste zorg van het HRMI is dat overheidsinstellingen veel te vaak terugvallen op uitzonderlijke situaties waarbij de aangevraagde informatie niet hoeft te worden verschaft – zo wordt informatie regelmatig gekwalificeerd als vertrouwelijk of van private aard. Op deze manier wordt burgers alle mogelijkheid ontnomen om toegang te krijgen tot deze informatie, ook als zij in het publieke belang is’’, vervolgt Adutavičiūtė. ‘‘Het is makkelijk om de verschillende uitzonderingen te misbruiken om ongepast of illegaal handelen van instellingen of ambtenaren te verhullen. Daarom moeten er in de wetgeving en de jurisprudentie waarborgen worden opgenomen om dit te voorkomen.’’
Een van de voorgestelde maatregelen is om ‘‘het doorslaggevende principe van het algemeen belang’’ – zoals beschreven in het Verdrag van de Raad van Europa over de toegang tot overheidsinformatie en in de Mondiale beginselen betreffende nationale veiligheid en het recht op informatie (de zogenaamde ‘‘Tshwane-beginselen’’) – in nationale wetgeving op te nemen en om bij geschillen ten aanzien van aan geheimhouding onderworpen informatie te toetsen of deze geheimhouding al dan niet in het algemeen belang is.