Patiënten in Tsjechische psychiatrische ziekenhuizen en instellingen worden nog altijd opgesloten in kooibedden en vastgebonden op bed, ondanks openbare protesten tien jaar geleden. Het internationale Mental Disability Advocacy Center (MDAC) en de Tsjechische League of Human Rights (LHR) hebben in deze ziekenhuizen onderzoek verricht naar de situatie en roepen de autoriteiten op om onmiddellijk een einde te maken aan deze praktijken.
Het is precies tien jaar geleden dat het MDAC voor het eerst onthullingen naar buiten bracht over marteling en mishandeling in Tsjechische psychiatrische ziekenhuizen. Het schandaal kreeg destijds veel internationale aandacht en veel bekende mensen, waaronder de schrijfster van Harry Potter, J. K. Rowling, verleenden hun steun aan een initiatief tegen marteling.
In 2014 keerde het MDAC terug naar Tsjechië en onderzocht daar samen met de LHR of er sprake is van verbeteringen. De resultaten zijn alles behalve bemoedigend. Er is bijna niets veranderd – het gebruik van kooibedden en bedden met gordels om patiënten in bedwang te houden, komt nog altijd voor, met als enige verschil dat de kooien van ijzer zijn vervangen door netkooien. Kinderen worden regelmatig aan hun bed gebonden met 7-puntsgordels voor handen, voeten, armen en middel. Patiënten toedienen met hoge doses kalmeringsmiddelen en eenzame opsluiting als strafmaatregel zijn standaardpraktijken.
‘‘Zodra je opgesloten zit in een kooi voel je je een dier’’, vertelt een voormalig patiënt in een van de ziekenhuizen. ‘‘Het medisch personeel beschouwt je ook als dusdanig, of misschien nog wel als minder dan een dier.’’
‘‘Mensen met geestelijk gezondheidsproblemen verdienen ondersteuning en zorg, geen mishandeling of straf’’, zegt uitvoerend directeur van het MDAC, Oliver Lewis. Het vervangen van het gebruik van kooien door andere vrijheidsbeperkende maatregelen is niet alleen onacceptabel maar ook onnodig. De Tsjechische autoriteiten zouden deze specifieke vormen van dwang moeten verbieden en de geestelijke gezondheidszorg in het land aansluiting moeten laten vinden met het moderne tijdperk.’’
De onderzoekers hebben acht grote psychiatrische ziekenhuizen en instellingen bezocht. De beschreven dwangmaatregelen zijn deels het gevolg van personeelsgebrek: er wordt voor strenge maar makkelijk uitvoerbare oplossingen gekozen als er niet genoeg personeel is om de patiënten met gevoel en op een menselijke manier te behandelen. Het personeel is over het algemeen voorstander van het gebruik van dwangmiddelen omdat het hun werk vergemakkelijkt. Aan dit alles moet met een grondige hervorming van het algehele systeem een einde komen. Deze hervorming zou een volledig verbod op dwangmiddelen moeten omvatten en moeten zorgen voor meer personeel in deze instellingen.
De IJslandse psychiater en voormalig vice-president van het Europees Comité inzake de voorkoming van folteringen, Petur Hauksson, stond aan het hoofd van de waarnemingsmissie van het MDAC en stelt: ‘‘Iedereen die in een kooibed gevangen heeft gezeten weet wat hoe frustrerend dat is. Uit bezoeken aan Tsjechische psychiatrische instellingen blijkt dat deze methode om patiënten rustig te houden nog altijd veelvoorkomend is. De enige oplossing om een einde te maken aan deze slechte situatie is een algeheel verbod op dergelijke dwangmaatregelen.’’
De speciale VN-rapporteur voor foltering, Juan E. Méndez, voegt toe dat ‘‘voor eenzame opsluiting van psychiatrische patiënten of voor fixatie op bed voor mensen met een beperking geen therapeutische rechtvaardiging bestaat.’’