Tech & Rights

Aanbevelingen van VN-rapporteur tegen etnisch profileren

De speciale VN-rapporteur voor racisme komt met een reeks aanbevelingen om een einde te maken aan etnisch profileren door politiekorpsen.

by Rights International Spain

Etnisch profileren door de politie is niet effectief bij het voorkomen van misdaad, het is discriminerend en het stigmatiseert minderheden die hierdoor bovendien minder vertrouwen in de politie krijgen.

Verschillende mensenrechtenorganisaties uit Europa en de rest van de wereld zijn tegen etnisch profileren in actie gekomen. Het meest recente rapport van de speciale rapporteur van de Verenigde Naties over racisme, Mutuma Ruteere, gaat er ook over. Ruteree stelt niet alleen vast dat etnisch profileren overal voorkomt (zo ook in Nederland), deze praktijk onrechtmatig is en er een einde aan gemaakt moet worden, maar biedt de VN-landen ook een leidraad met gedetailleerde tegenmaatregelen en voorbeelden uit de praktijk die laten zien dat deze maatregelen effect sorteren.

Hieronder een overzicht van de maatregelen die ertoe moeten leiden dat politiekorpsen effectiever, minder discriminerend, rechtvaardiger en met meer respect voor de mensenrechten te werk gaan.

Duidelijke instructies voor de politie

Ten aanzien van etnisch profileren moeten politievoorschriften ‘‘duidelijk en ondubbelzinnig’’ zijn. Politiekorpsen moeten bij het definiëren van een ‘‘redelijke verdenking’’ en het staande houden en fouilleren van een persoon objectieve criteria hanteren.

Onafhankelijke onderzoek- en toezichtmechanismen

Een goede manier om etnisch profileren tegen te gaan en slachtoffers te beschermen is volgens de rapporteur het instellen van mechanismen aan de hand waarvan toezicht op de politie wordt gehouden, klachten worden onderzocht en bindende aanbevelingen worden gedaan. Zo wordt niet alleen afgerekend met discriminerende praktijken, maar ook met andere ernstige mensenrechtenschendingen. Deze maatregel is al eerder aanbevolen door organisaties die zich verzetten tegen marteling.

Betere politieopleidingen

Binnen politieopleidingen moet etnisch profileren aan de kaak worden gesteld zodat agenten vertrouwd raken met de objectieve criteria om redelijke verdenking vast te stellen en zij niet handelen aan de hand van stereotypen op basis van etniciteit. Theorie en algemene instructies zijn volgens de rapporteur niet voldoende: ‘‘Ten aanzien van diversiteit is praktijktraining effectiever dan theorie.’’

Maak de politie benaderbaar

Politiekorpsen moeten de dialoog aangaan met en meer benaderbaar worden voor burgers, met name degenen die behoren tot gemeenschappen die, om verschillende redenen, extra door de politie in de gaten worden gehouden. Alleen zo kan er sprake zijn van een groter wederzijds vertrouwen en empathie tussen de politie en dit soort groepen.

Politieoptreden documenteren

In de meeste Europese landen valt het staande houden en fouilleren van personen – of dat nu is vanwege de deelname aan een demonstratie of vanwege huidskleur – in een schemergebied: er is geen bewijs dat deze handelingen hebben plaatsgevonden zodat het voor personen die het overkomt, moeilijk is om een klacht in te dienen als zij ontevreden zijn over het politieoptreden of zichzelf het slachtoffer voelen van een onrechtmatige daad of discriminatie.

Dit probleem kan worden opgelost met een eenvoudige maatregel: het gebruik van een stopformulier staandehoudingen, die, als ze goed worden opgesteld en toegepast, ook kunnen dienen om discriminatoire denkbeelden van de politie tegen te gaan en de doelmatigheid van staandehoudingen te vergroten. Als op deze formulieren het resultaat van de staandehouding en de kenmerken van de staande gehouden persoon worden genoteerd, kunnen ze een duidelijker beeld geven van de mogelijke onevenredige frequentie van staandehoudingen waar sommige minderheden aan onderhevig zijn. Dit kan de verkeerde aanname van veel agenten dat minderheden sneller geneigd zijn om strafbare feiten te plegen, onderuit halen.