In theorie zou één handtekening genoeg zijn, maar de laatste 20 jaar bewijzen ons dat de Roemenen niet weten hoe ze kunnen profiteren van de ombudsman en dat deze zich niet te veel inspant voor zijn werk.
In Roemenië horen we best wel vaak mensen zeggen: "Wij zijn Europese burgers en hebben rechten." Met zulke woorden wil men uitdrukken dat ze het niet eens of verontwaardigd zijn over acties van politici, machthebbers of andere groepen.
Maar wat gebeurt er als we het woord "Europese" uit deze zin halen? Roemenen zouden dan kunnen zeggen: "Wij zijn burgers en we hebben rechten." Ze zouden zeker gelijk hebben. We weten allemaal dat ze als burgers van Roemenië rechten hebben. Deze rechten zijn vastgelegd in de eerste regels van de Grondwet, in deel twee: "De grondrechten, vrijheden en plichten."
Weinig besef
Veel burgers zijn zich niet bewust dat hun rechten vanuit de grondwet kunnen worden beschermd, volgend op een klacht of ambtshalve, door een instelling die volgens de grondwet dit mandaat precies heeft: het Bureau van de Ombudsman ("Advocaat van het Volk") .
"De Ombudsman wordt voor een termijn van 5 jaar benoemd om de rechten en vrijheden van personen te beschermen", luidt de Grondwet. Nog minder burgers zijn zich ervan bewust dat wanneer een van hun rechten door de overheid geschonden is - zoals het recht op gezondheid, of het recht op het verkrijgen van openbare informatie van de lokale of de centrale overheid - zij hun recht kunnen zoeken via de Ombudsman voordat zij naar de rechtbank gaan.
Dit is de reden waarom de Vereniging voor de Verdediging van de Mensenrechten in Roemenië - het Helsinki Comité (APADOR-CH) en twee andere Roemeense NGO's de afgelopen twee jaar aan een project hebben gewerkt dat erop gericht is om het Bureau van de Ombudsman populairder bij burgers te maken, en dat ook kan bijdragen aan het efficiënter maken van de instelling.
Luisteren naar de mensen
De NGO's beoordeelden het werk van de Ombudsman en vergeleken het met dat van soortgelijke instellingen in Europa. Ook probeerden ze te begrijpen wat wel en niet werkt in de organisatievorm. Het project schetst gebieden waarin volgens de NGO's verbeteringen kunnen komen en, nog belangrijker, het spoort mensen aan om zich tot de ombudsman te wenden wanneer hun rechten worden geschonden.
In de afgelopen twee weken gingen de NGO's naar de Roemeense steden waar een plaatselijke kantoor van de Ombudsman staat: Piteşti, Ploiesti, Oradea, Iaşi, Alba Iulia, Timişoara, Braşov, Suceava en Cluj. Zij spraken daar met de burgers over het mandaat van de ombudsman.
De organisaties verzamelden ideeën en luisterden naar adviezen over de manier waarop deze instelling wel of niet moeten werken. Sommigen hadden negatieve opvattingen, zoals "het werkt toch niet", "het is een politieke zaak," of "we kunnen maar beter de deur ervan dichtdoen", maar anderen waren positiever en zeiden bijvoorbeeld "We hebben een advocaat die door het volk wordt aangesteld, want zo wordt dit instituut genoemd - de letterlijke vertaling uit het Roemeens voor Ombudsman is Advocaat van het Volk."
Imagoprobleem
De conclusie was dat mensen, ongeacht de voors en tegens, de behoefte voelen aan een grotere betrokkenheid van dit instituut bij de problemen van de Roemeense samenleving. Want de overheid vaardigt noodverordeningen uit, zelfs als er geen urgentie is, en de gezondheidszorg heeft veel tekortkomingen.
Deze instelling bestaat al bijna 20 jaar in Roemenië, maar het juridische kader is vrijwel onveranderd gebleven. De buitensporige politisering van het organisatiemanagement heeft bijgedragen aan de permanente uitholling van haar imago en steeds minder burgers hebben nog vertrouwen in haar nut en effectiviteit, net zoals ook gebeurde met de Nationale Televisiedienst.
Roemenen hebben behoefte aan een effectieve en efficiënte ombudsman. Cat laatste wordt gemeten door de blijvende betrokkenheid van de instelling bij iedere klacht die de gewone burger indient en hij zou er toegang toe moeten hebben met gereduceerde tarieven.
Op de bijeenkomst in Timişoara zei iemand het zo: "Hoeveel handtekeningen zijn er nodig zijn om de ombudsman te overtuigen om iets te doen, om betrokken te raken?" Het enige dat nodig is, is dat iedere burger die een klacht indient deze ook ondertekent. En burgers moeten telkens als hun rechten worden geschonden een klacht indienen.
En omdat we de burgers zijn en rechten hebben, nodigen wij u uit om te kijken naar verdere informatie over ons project op drepturicivile.ro.
Mihaela Pop is afgestudeerd aan de rechtenfaculteit van de Universiteit van Boekarest en heeft een Master in Overheidscommunicatie van de Nationale Defensie Academie. Ze werkt sinds 2014 samen met maatschappelijke organisaties met de nadruk op de mensenrechten en in het bijzonder de vrijheid van meningsuiting. Ze werd in 2015 lid van APADOR-CH.