Een arts die in het voorjaar van 2016 in een verpleeghuis euthanasie pleegde op een zwaar demente patiënt heeft mogelijk strafbaar gehandeld. Het Openbaar Ministerie (OM) liet op 28 september weten een strafrechtelijk onderzoek te beginnen. Dat is voor het eerst sinds de invoering van de euthanasiewet in 2002 in Nederland.
Zorgvuldigheidseisen euthanasiewet
In de euthanasiewet staat dat een arts mag meewerken aan levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding, ook op zwaar demente personen. Hij moet dan wel de zorgvuldigheidseisen uit de wet naleven. De wet beschrijft ook hoe de handelingen van de arts gemeld en beoordeeld moeten worden.
Euthanasie en hulp bij zelfdoding zijn alleen legaal als is voldaan aan alle 6 zorgvuldigheidseisen in de euthanasiewet:
- De arts is ervan overtuigd dat het verzoek van de patiënt om euthanasie vrijwillig en weloverwogen was.
- Er is sprake van uitzichtloos en ondraaglijk lijden van de patiënt.
- De arts heeft de patiënt geïnformeerd over zijn situatie en zijn vooruitzichten.
- De arts en de patiënt zijn tot de conclusie gekomen dat er geen redelijke andere oplossing was.
- De arts heeft ten minste 1 andere, onafhankelijke arts geraadpleegd, die de patiënt heeft gezien. Deze arts heeft schriftelijk zijn oordeel gegeven over de situatie, op basis van de zorgvuldigheidseisen.
- De arts heeft de levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding medisch zorgvuldig uitgevoerd.
Arts heeft onzorgvuldig gehandeld
De Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE) beoordeelt alle gevallen van euthanasie achteraf. De RTE kwam begin dit jaar tot het oordeel dat de verpleeghuisarts bij de euthanasie van de zwaar dementerende vrouw 'niet heeft gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen' van de Wet toetsing levensbeëindiging. De vrouw had weliswaar enkele jaren voor haar opname een wilsverklaring opgesteld, maar die was onduidelijk en tegenstrijdig. Daarnaast heeft de arts een grens overschreden bij de uitvoering van de euthanasie, aldus het oordeel van de RTE. De RTE speelden de zaak daarom door naar het OM voor een strafrechtelijke beoordeling. Later beslist het OM of de arts vervolgd wordt.
Euthanasiepraktijk is zorgvuldig en transparant
De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) noemt het onderzoek van het OM ‘een persoonlijk drama voor de arts die uit barmhartigheid en menselijkheid handelde’. Ongetwijfeld veronderstelde de arts de zorgvuldigheid in acht te nemen. Ook voor de naasten van de betrokken patiënt is het droef dat deze zaak nu zo’n nasleep krijgt.
De NVVE vindt dat mensen die lijden aan dementie en weloverwogen hebben gevraagd om euthanasie, in hun verzoek gehonoreerd moeten worden. Uiteraard moeten de geldende procedures correct worden doorlopen en het is goed dat deze ook getoetst worden. Niettemin hoopt de NVVE dat het onderzoek artsen niet kopschuw maakt.
Daarvoor is overigens geen reden; de euthanasiepraktijk in Nederland is bewezen zorgvuldig en transparant, de expertise en onderlinge steun bij artsen nemen elk jaar toe. Sinds het bestaan van de euthanasiewetgeving in Nederland is er dan ook nog nooit tot vervolging van een arts overgegaan.