Tech & Rights

#MeAndMyRights: ‘Grondrechten’ of ‘mensenrechten'’?

Wat is het verschil tussen deze twee termen? Deel twee van onze serie #MeAndMyRights beantwoordt deze en veel andere vragen.

by Israel Butler

Er is geen verschil. In de afgelopen eeuwen zijn veel termen gebruikt om te beschrijven wat nu gewoonlijk als 'mensenrechten' wordt genoemd, zoals 'de rechten van de mens', burgerlijke vrijheden' of 'grondrechten'.

Er zijn twee theorieën over het motief van de Europese Unie om de kiezen voor 'grondrechten' in plaats van 'mensenrechten'.

Eén daarvan is dat de EU zich meer op haar gemak voelt bij 'grond' dan bij 'mensen-' is omdat deze term door de grondwetten van sommige EU-landen werd gebruikt. De andere theorie is dat de EU een tikkeltje narcistisch is. Dat ze denkt te goed te zijn voor internationale mensenrechten en de EU-bevolking wil laten denken dat het iets goeds gedaan heeft door 'grondrechten' te scheppen. Leuk geprobeerd, EU.

Wat verberg je in een naam?

In het algemeen gezegd gebruiken mensen die binnen het EU-systeem met mensenrechten werken de term 'grondrechten'. Als je ernaar vraagt, zullen ze antwoorden dat 'grondrechten' verwijzen naar mensenrechten zoals ze door de EU-wetgeving wordt beschermd.

Juridisch gesproken wordt aan het Europees Handvest van de Grondrechten (hierover binnenkort meer) dezelfde betekenis gegeven als aan hun evenknieën in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Bijvoorbeeld als het Hof van Justitie van de EU de betekenis moet vaststellen van het recht op een eerlijk proces dat in het Europees Handvest beschermd is, zal het in het algemeen kijken naar wat het Europees heeft gezegd en dat overnemen.

Mensenrechten zijn 'universeel'

Het Handvest van de Grondrechten creëert niet echt nieuwe rechten of rechten die anders zijn dan op de lijst van andere internationale mensenrechtenverdragen. Zo hoort het ook. Mensenrechten horen 'universeel' te zijn - dat betekent dat ze iemand toebehoren gewoon om dat hij of zij mens is. En hoewel ze soms een beetje anders geïnterpreteerd worden, horen mensenrechten niet van land tot land of van cultuur tot cultuur te veranderen.

Sommigen beweren dat het Handvest van de Grondrechten de modernste en langste lijst met mensenrechten is.

Dat is niet helemaal zo. Het Handvest bevat wel een paar rechten die niet uitdrukkelijk in andere verdragen zijn vermeld, zoals het recht op gegevensbescherming. Maar voor het grootste deel werden alle rechten al in het internationaal recht erkend. Gegevensbescherming werd bijvoorbeeld juist behandeld als deel van het recht op privacy. Toen de EU-lidstaten het eens werden over de lijst met rechten in het Handvest van de Grondrechten, schreven ze vooral de rechten over die op de lijst van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en in de mensenrechtenverdragen van de VN staan - en waar ze al jarenlang per land aan meededen.