Het Human Rights Monitoring Institute (HRMI) heeft de ombudsman van Litouwen naar aanleiding van de derde periodieke rapportage van Litouwen van het VN-Comité tegen foltering, verzocht onderzoek te doen naar de maatschappelijke centra voor minderjarigen in de Baltische staat.
Bij bezoeken aan de centra, heeft de ombudsman, Augustinas Normantas, tal van mensenrechtenschendingen geconstateerd. Bijvoorbeeld ten aanzien van zogenaamde kalmeringskamers, waarvan het VN-Comité in mei 2014 heeft bepaald dat het gebruik hiervan gelijkstaat aan eenzame opsluiting. ‘‘De Litouwse wet bepaalt dat kinderen die een emotionele uitbarsting hebben, alleen in kalmeringskamers mogen worden geplaatst als zij een gevaar voor zichzelf of voor anderen vormen. In veel maatschappelijke centra worden kinderen echter in kalmeringskamers geplaatst als een vorm van straf’’, valt te lezen in het verslag van de ombudsman.
In het maatschappelijke centrum in de stad Kaunas heeft het personeel tegen de regels in handboeien, knuppels en traangas tegen de kinderen gebruikt. In een ander centrum werd vastgesteld dat de kalmeringskamers onvoldoende waren geventileerd en verlicht en kinderen vaak geen toestemming kregen om naar de wc te gaan.
Vroeger jeugdgevangenis, nu 'maatschappelijk centrum'
In Litouwen bestaan nog zes van zulke maatschappelijke centra, die vroeger bekend stonden als jeugdgevangenissen. Hoewel de kinderen die er wonen worden ingedeeld in verschillende risicogroepen – minderjarigen met een strafblad, minderjarigen die zijn weggelopen van huis, hun huiswerk niet doen of slachtoffer zijn geworden van mensenhandel – is de zorg die zij krijgen en de toezicht over hen hetzelfde.
Het HRMI blijft druk uitoefenen op de Litouwse regering opdat zij eindelijk de ogen te opent voor het feit dat er helemaal geen maatschappelijke werking van de centra uitgaat. ‘‘In plaats van het ontwikkelen van nieuwe maatschappelijke diensten, zijn de EU-structuurfondsen – dat wil zeggen, miljoenen euro’s van Europese belastingbetalers – jarenlang uitgegeven aan ondoeltreffende instellingen die inbreuk maken op de rechten van kinderen. Bijvoorbeeld om deze instellingen op te knappen en hun muren te versterken, met als doel de kinderen af te zonderen van de samenleving door socialisatie, behandeling en zorg te imiteren’’, schrijft het HRMI samen met nog 20 andere mensenrechtenorganisaties in een brief aan de regering.