Tech & Rights

Litouwen wil gegevens van passagiers bewaren zonder besluit van de EU af te wachten

Het voornemen van Litouwen om passagiersgegevens te verzamelen zonder EU-wetgeving af te wachten heeft gezorgd voor scherpe kritiek; een dergelijke stap zou nationaal en Europees recht wel eens kunnen schenden.

by Meta Adutaviciute
Leo Hidalgo, Flickr.com
De Litouwse regering overweegt "eenzijdig" een wet vast te stellen welke met ingang van begin 2016 het verzamelen en bewaren van PNR gegevens (Passenger Name Record, ofwel persoonsgegevens van passagiers) toestaat .

Premier Algirdas Butkevičius heeft aangekondigd dat er nationale wetgeving onderweg is om PNR-procedures in Litouwen af te dwingen zonder te wachten op definitieve EU-regelgeving over de kwestie. De aankondiging kwam na de bijeenkomst van de regering in reactie op toegenomen bedreigingen.

Uw tickets, alstublieft!

De wet zou het verzamelen en bewaren van de persoonsgegevens van vliegtuigpassagiers toestaan met het oog op preventie, opsporing en vervolging van terroristische daden en andere ernstige misdrijven. Dit zou persoonlijke- en contactgegevens, reizen, vlucht, ticket en bagage-informatie, evenals creditcardgegevens en gegevens van kaarthouders omvatten.

Alle luchtvaartmaatschappijen zouden verplicht zijn om deze informatie aan de politie-autoriteiten binnen 48 uur voor elke vlucht over te dragen. De politie zou toestemming hebben om ze maximaal vijf jaar lang te bewaren, maar het wetsvoorstel zwijgt over de manier waarop de bewaarde gegevens worden beschermd - het stelt alleen dat de gegevens "niet openbaar zullen zijn."

'Hopeloos vast'

"We spreken van een registratie vooraf van personen die een ticket kopen om het luchtruim van de Europese Unie in te komen, en over het verstrekken van deze informatie aan speciale diensten. Verder geloven wij dat hetzelfde mechanisme ook moet gelden voor binnenlandse vluchten", zei de minister van Binnenlandse Zaken Saulius Skvernelis, en voegde eraan toe dat de PNR-kwestie "hopeloos vast" zit in het Europees Parlement. "Wij geloven dat een dergelijke wet niets zou tegenspreken, omdat deze richtlijnen zijn nog niet eens aangenomen."

Volgens de minister heeft Litouwen al de nodige technische apparatuur om het PNR-systeem op te zetten voor vluchten binnen de EU en kan het land beginnen met het activeren van PNR-procedures vanaf begin van 2016.

Litouwen was een van 14 EU-lidstaten die in 2012 EU-financiering ontving voor het opzetten van een PNR-systeem. In 2013, echter, werd de ontwerp richtlijn inzake een PNR-systeem op Unieniveau verworpen door de LIBE-commissie van het Europees Parlement. In 2015, na "talrijke oproepen van de EU-lidstaten," heeft het Parlement toegezegd zich in te zetten op een afronding van de richtlijn voor het einde van het jaar.

'Geen haastwerk van maken'

Het hoofd van het Litouwse college voor de bescherming van persoonsgegevens, Algirdas Kunčinas, dringt er bij de regering op aan om te wachten op de uitkomst van de EU-trialogen om te zorgen dat de nationale wetgeving in overeenstemming is met de komende EU-richtlijn.

Volgens hem moet de richtlijn duidelijke verantwoordelijkheden voor de bescherming van de bewaarde gegevens benoemen. Hierin schiet het voorgestelde wetsontwerp tekort. "In deze situatie, is het meest redelijke blijkbaar te heroverwegen," zei Kunčinas.

Is het bewaren van PNR-gegevens geoorloofd?

In juli 2015 stemde LIBE in met de ontwerprichtlijn voor verdere onderhandelingen, maar stelde uitgebreide wijzigingen in de oorspronkelijke tekst voor, door de invoering van waarborgen tegen onnodige en onevenredige verzameling en opslag van PNR-gegevens.

In het licht van soortgelijke zorgen verwees het Europees Parlement de PNR-overeenkomst tussen de EU en Canada naar het Europees Hof van Justitie. In 2014 verklaarde hetzelfde Hof de Europese dataretentierichtlijn ongeldig en oordeelde dat deze in strijd is met Unierecht en met de fundamentele rechten.

De ontwerprichtlijn van de EU inzake PNR krijgt zware kritiek uit de hoek van mensenrechtenorganisaties.

European Digital Rights (EDRi), een vereniging van burgerrechten en mensenrechten organisaties uit heel Europa, beweert dat de noodzaak en proportionaliteit van de massasurveillance in het kader van het voorkomen van terrorisme nog niet is bewezen, Daarentegen kan in het licht van de uitspraak van het Hof van Justitie uit 2014, een vrijbrief voor onbeperkte opslag van PNR gegevens nauwelijks rechtmatig worden beschouwd.

Ongrondwettig?

De Litouwse regering is voornemens met wetgeving te komen voor een bewaarplicht van PNR gegevens. Dit ondanks kritiek van het ministerie van Justitie dat de wet mogelijk in strijd is met de Litouwse Grondwet. Volgens de Grondwet mag men privé-gegevens alleen met toestemming van de rechter overdragen, en uitzonderingen daarop alleen in geval van oorlog of nood zijn toegestaan.

Het ministerie vestigt de aandacht op het feit dat het wetsvoorstel het verzamelen van persoonsgegevens op grond van een verhoogd risico zou toestaan, zonder passagiers te koppelen aan specifieke criminele activiteiten. Dit wordt niet gedekt door de grondwettelijke uitzonderingen.

privacy