Tech & Rights

We hebben (nog) niet het Einde van de Geschiedenis bereikt

Bijna drie decennia geleden schreef een filosoof dat de Westerse liberale democratie had gewonnen van alle andere vormen van menselijke samenlevingen. Oeps.

by Orsolya Reich

Negenentwintig jaar geleden publiceerde een toen relatief onbekende politicoloog, Francis Fukuyama, een essay in een klein tijdschrift in Washington, The National Interest. Het essay, "The End of History?", maakte van hem een superster. Daarin stelde Fukuyama dat we "het eindpunt van de ideologische evolutie van de mensheid en de universalisering van de westerse liberale democratie als de laatste vorm van menselijke regering" ervaren. Hij vond de triomf van het "westerse idee" vanzelfsprekend, omdat alle andere ideologische concurrenten van het liberalisme dood of stervende zijn.

Een 'betere vorm' van menselijke samenleving?

Toen zijn bestseller, The End of History and the Last Man (Het Einde van de Geschiedenis en De Laatste Mens) drie jaar later verscheen, was de Sovjet-Unie verdwenen. Zo ook het kwalificerende vraagteken aan het einde van de titel. De geschiedenis was net afgelopen. de Westerse liberale democratie had gewonnen. Het is niet zo, dacht Fukuyama, dat alle samenlevingen binnenkort succesvolle liberale democratische samenlevingen zouden worden. Maar iedereen zal afstand doen van "hun ideologische pretenties van het vertegenwoordigen van verschillende en hogere vormen van de menselijke samenleving."

Negenentwintig jaar later is het duidelijk dat Fukuyama wel erg optimistisch was. De geschiedenis lijkt zicht te hebben afgewend van het lineaire pad waarlangs het zich had moeten ontwikkelen. Het is niet alleen dat de democratiserende landen onvoldoende vorderingen hebben gemaakt met het aannemen van liberale instellingen. Ze begonnen die instellingen actief te minachten. En ze begonnen te beweren dat ze iets beters wisten. Iets dat een andere en hogere vorm van de menselijke samenleving zou zijn.

Degenen die de westerse liberaal-democratische waarden bleven omarmen, werden vijanden. Antiliberale democraten (zoals ze zichzelf graag noemen, maar in feite zijn ze allesbehalve democraten) hebben vijanden nodig. Ze creëren en verdiepen onvermoeibaar de verdeeldheid in de samenleving. Ze vertellen je dat degenen die wel geloven in onafhankelijke rechtbanken, vrije media, de rechtsstaat en dergelijke niet alleen de oppositie zijn. Ze zijn verraders. Ze zijn niet bereid om te accepteren wat de meerderheid van het land wil, maar willen hun eigen weg gaan. En hun manier is om je land zelf aan Satan te verkopen.


Stop met ruzie maken, begin met praten

Dit is verkeerd. En dit is niet alleen verkeerd omdat het niet waar is. Dit is ook verkeerd omdat elke vorm van vreedzame samenwerking een fundamentele sociale consensus vereist. Om vreedzaam samen te werken, moeten we met elkaar kunnen praten. We moeten het eens worden over wat telt als een argument. En we moeten pleiten voor onze posities en proberen de andere partij ervan te overtuigen dat onze positie misschien niet degene is die ze volledig zou kunnen accepteren, maar ieder geval wel zin heeft. Het is gewoon slecht voor ons allemaal om constant ruzie te maken. Het helpt ons niet economisch en het verhoogt ons algemene welzijn niet.

In "The End of History?", debatteerde Fukuyama dat het "einde van de geschiedenis een zeer droevige tijd zal zijn. De strijd om erkenning, de bereidheid om je leven te riskeren voor een puur abstract doel, de wereldwijde ideologische strijd die durf, moed, verbeelding en idealisme indrijft, zal worden vervangen door economische berekening, het eindeloos oplossen van technische problemen, milieuproblemen, en de bevrediging van geavanceerde consumentenbehoeften." Hij verklaarde ook dat hij niet anders kan dan zich nostalgisch te voelen voor de tijd dat geschiedenis nog bestond.

Ik kan het niet helpen dat ik me nostalgisch voel voor het moment dat het eindigde.

[codebox]