Tech & Rights

Is liefde genoeg?

Op liefde staat geen prijs, maar is het genoeg om een democratie in stand te houden als een autoritaire leider aan de macht komt?

by Orsolya Reich
Image: Casey Chin

Ja, het vakantieseizoen is al voorbij, en nee, dit is niet nog een artikel over Love Actually. In plaats daarvan is het een artikel over politiek, symbolen en de rol van emoties. En over een boek geschreven door een van de meest vooraanstaande politieke filosofen van onze tijd, Martha C. Nussbaum.

In Political Emotions: Why Love Matters for Justice (2015), beweert Nussbaum dat de liberale politieke filosofie tot op heden weinig te zeggen heeft over de 'psychologie van de fatsoenlijke samenleving'. Terwijl liberalen meestal de nadruk leggen op de rol van onpartijdigheid, gelijkheid voor de wet, individuele rechten en belangen, lijken ze te missen dat elke liberale democratie die haar stabiliteit in de loop van de tijd wil verzekeren, bepaalde emoties bij haar burgers moet cultiveren. En deze emoties zijn volgens Nussbaum allemaal op een constitutieve manier verbonden met liefde. Volgens Nussbaum is een neutrale bevestiging van bepaalde principes, zelfs als deze gepaard gaat met respect of sympathie, gewoon te weinig om een fatsoenlijke sociale samenwerking te ondersteunen. De openbare cultuur, zegt ze, "kan niet lauw en harteloos zijn" als goede principes en instellingen moeten overleven. Het heeft liefde nodig. En alleen liefde.

De claim van Nussbaum is misschien wel iets te simplistisch. Zoals bijvoorbeeld een criticus al aangeeft, houdt Nussbaum vol dat in 'de afwezigheid van liefde gericht op de medeburgers en de natie als geheel' een rechtvaardig belastingstelsel zichzelf niet zal handhaven, maar is het zeer aannemelijk dat een combinatie van andere motieven dan liefde ook hieraan ten grondslag kunnen liggen. Sommigen van ons zijn gewoon lui of druk om weerstand te bieden, anderen zijn te bang om in de gevangenis te belanden, enzovoort. Het kan dus zijn dat liefde niet altijd nodig is. En het kan ook zijn dat het niet alles is wat we nodig hebben. Maar sommige liefde - of op zijn minst enige positieve emotionele betrokkenheid - ten opzichte van onze gedeelde waarden en ten opzichte van onze medeburgers, helpt zeker bij het handhaven van een gezonde sociale samenwerking.

Nationale symbolen zijn krachtige symbolen van identificatie, symbolen die ons dagelijks leven doordringen. We hebben nationale vlaggen aan de muren van openbare instellingen hangen, het volkslied wordt gespeeld voor voetbalwedstrijden en op dagen van herdenking, en je krijgt brieven van de autoriteiten met het wapen in het briefhoofd. Nationale symbolen zijn bedoeld om mensen te helpen zich verbonden te voelen met iets dat groter is dan hun eigen kring van familieleden en vrienden.

Autoritaire leiders zeggen soms dat alleen zij die hen steunen het waard zijn om de nationale symbolen te dragen. In andere tijden vertellen ze je dat degenen die de nationale symbolen dragen hun steun tonen aan de enige partij die de natie vertegenwoordigt - die van hun. In beide gevallen willen ze dat hun potentiële supporters het gevoel krijgen dat de enige manier om een echt lid van de nationale gemeenschap te zijn, ze te ondersteunen. En degenen die hen niet steunen, maken geen deel uit van de natie. Ze zijn verraders.

Maar de echte verraders zijn de autoritaire politici. Door de emotionele band tussen medeburgers te eroderen, tasten ze de basis van samenwerking aan. Dit resulteert in een afnemend vertrouwen in elkaar, in onze instellingen en uiteindelijk in een armere en droevere samenleving.

Laat ze het niet doen. Draag je nationale symbolen met trots. Het zal je geen aanhanger van hen maken. En het zal je geen voorstander maken van kortzichtig nationalisme. Het zal eenvoudig je toewijding tonen aan het belang van het volk, zoals jij het ziet.