Deel twee van deze serie kijkt naar de manier waarop er, volgens de nieuwe wet, op de sociale voorzieningen voor asielzoekers bezuinigd gaat worden. Dit besluit ontving scherpe kritiek van maatschappelijke organisaties.
De nieuwe wettelijke standaard
- "Uitkering in natura in plaats van contant". Asielzoekers die in de aankomstcentra verblijven, krijgen geen contant geld meer. Hiervóór bestond een toelage van 143 euro die asielzoekers konden gebruiken voor openbaar vervoer, telefoonkaarten of andere privé-benodigdheden (het sociaal-cultureel minimale levensonderhoud). Deze zaken moeten nu in natura gegeven worden. Onderdak, kleding, voedsel en sanitaire producten worden nog steeds aangeboden in de aankomstcentra (lichamelijke kant van het minimale levensonderhoud).
- "Noch in natura, noch contant". Zij die verplicht zijn om het land te verlaten en die, om redenen waar zij zelf verantwoordelijk voor zijn, niet kunnen worden gedeporteerd, of zij die het land nog niet hebben verlaten, zullen alleen voorzieningen ontvangen volgens het "fysieke bestaansminimum." Zij ontvangen geen verdere uitkeringen.
Volgens de Bondsregering moeten de bezuinigingen "verkeerde prikkels" wegnemen. Asielzoekers die geen verblijfstatus hebben gekregen, moeten het land eerder verlaten.
Vanuit het perspectief van de mensenrechten
Volgens deskundigen is de stelling onhoudbaar dat "verkeerde prikkels" de mensen in beweging zetten. Migratie is duur, moeilijk en vaak vol risico. Het idee dat een paar euro zakgeld mensen zou kunnen overtuigen om zo'n besluit te nemen doet geen recht aan de werkelijkheid. De nieuwe wet brengt problemen met zich mee met betrekking tot fundamentele en mensenrechten.
- Iedere persoon die in Duitsland woont, ongeacht nationaliteit, heeft een fundamenteel recht op de zekerheid van een waardig minimumbestaan. Dit recht is gebaseerd op artikel 1.1 van de Duitse Grondwet (menselijke waardigheid) in samenhang met artikel 20.1 (principe van de sociale welvaartsstaat). Het beschermt het fysieke bestaan - dit betekent voedsel, kleding, huishoudgoederen, accommodatie, verwarming, sanitaire voorzieningen en gezondheid - maar ook het recht op het onderhouden van intermenselijke relaties en deelname aan sociaal, cultureel en politiek leven. In een uitspraak uit 2012 heeft het Constitutionele Hof uitdrukkelijk bevestigd dat dit fundamentele recht ook van toepassing is op asielzoekers. Overwegingen van migratiebeleidskundige aard, zoals uitkeringen laag houden om migratieprikkels te voorkomen, zouden geen vermindering van uitkeringen kunnen rechtvaardigen onder het fysieke en sociaal-culturele bestaansminimum. De menselijke waardigheid mag niet opzij geschoven worden in het licht van migratiebeleidskundigen overwegingen. Hoe kunnen de nieuwe regelingen hiermee op één lijn staan?
- Overeenstemmende rechten zijn afgeleid van het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (ICESCR): Zo heeft iedere individu recht op sociale zekerheid (artikel 9) en een recht op deelname aan het culturele leven (artikel 15.1.a).
Mensenrechten zijn individuele rechten
Duitsland heeft zichzelf verplicht om fundamentele en mensenrechten te respecteren en te beschermen. Als deze rechten in Duitsland worden geschonden, hebben de getroffen mensen een wettelijke aanspraak. Natuurlijk zijn in Duitsland de Grondwet en de fundamentele rechten erg belangrijk in deze zaak.
Boven het hier voornoemde niveau zijn er andere mensenrechtelijke verplichtingen die meegewogen moeten worden in de interpretatie van Duitse wetten en ook van de Grondwet. Deze zijn bijvoorbeeld het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en andere verdragen op het niveau van de Verenigde Naties (het VN Verdrag voor de Rechten van het Kind, ICESCR, enz.).
In alle aspecten van het asielrecht zal dit belangrijk zijn. Volgens nieuwe rapporten is het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken inmiddels een wetsvoorstel aan het voorbereiden om het recht op asiel nog meer te verzwakken. De belangrijkste vraag zal zijn of en hoe Duitsland zich gaat inzetten voor zijn verplichtingen wat betreft mensen- en fundamentele rechten.