De meeste landen in Europa hebben zich eerbiedwaardig opgesteld tegenover democratische normen en burgerlijke vrijheden, ook al is het nationale sentiment op veel plaatsen aangewakkerd door een toestroom van immigranten. De Turkse minister-president Recep Tayyip Erdoğan heeft zich recentelijk echter in toenemende mate van een autoritaire kant laten zien door protesten in Istanbul neer te slaan en op te treden tegen kritische geluiden in de media. Dat concludeert de vooraanstaande waakhond voor democratie Freedom House in zijn 41ste, jaarlijks verschijnende rapport ''Freedom of the World''.
In het rapport worden vijf ''gedeeltelijk vrije'' landen in Europa benoemd - Turkije en vier Balkanstaten - terwijl alle 28 EU-landen (88% van alle Europese landen) als ''geheel vrij'' worden bestempeld. Tijdens de presentatie van het rapport in het Europees Parlement sprak de voorzitter van Freedom House, David J. Kramer, over Italië als een land waar politieke rechten er beter voor staan na de vrije en eerlijk verlopen verkiezingen en de anti-corruptiemaatregelen vanuit de overheid.
Negatief is dat het rapport vreemdelingenhaat aankaart in relatie tot Centraal-Europa. Freedom House wijst erop dat de meeste aandacht uitgaat naar eurosceptische en anti-immigratiepartijen in Groot-Brittanië, Frankrijk, Nederland, Oostenrijk en andere West-Europese landen terwijl kwaadaardiger xenofobische groepen zich roeren in het oosten. Zo heeft de Gouden Dagerad in Griekenland door de economische malaise terrein gewonnen ten koste van de politieke mainstream waar de zwaar bekritiseerde regering zich op verlaat voor een parlementaire meerderheid. In Bulgarije hebben de nationalistische Ataka partij en kleinere ultranationalistische partijen zich in hun verkiezingscampagnes van 2013 regelmatig bediend van racistische retoriek en recentelijk hebben zij vluchtelingen uit Syrië en moslimburgers in het vizier genomen.
In Hongarije heeft de extreem rechtse partij Jobbik, met 11% van de zetels in het parlement, het gemunt op Joden en Roma. De Slowaakse Nationale Partij heeft op dit moment geen zetels in het parlement maar de verdachtmakingen tegen Roma, Hongaren en de LGBT-gemeenschap blijven het politieke klimaat in Slowakije vergiftigen.
Ten aanzien van Europa in een wereldwijde context zei Guy Verhofstadt, nu nog leider van de Alliance of Liberals and Democrats for Europe (ALDE) in het Europees Parlement, dat de staat van de democratie in Europa de beste ter wereld is maar dat in aangrenzende landen (het Midden-Oosten Noord-Afrika, de voormalige Sovjetlanden) de vrijheid afneemt. Oekraïne en Eygypte werden in dit opzicht als zorgwekkende voorbeelden genoemd.
Arch Puddington, vicevoorzitter voor onderzoek bij Freedom House, voegde daaraan toe dat Eurasië de meest verontrustende regio ter wereld is met repressieve regimes in onder meer Turkmenistan, Wit-Rusland en Oezbekistan. Daarnaast laat Rusland haar invloed in Kazachstan gelden, op politiek en economisch vlak maar ook door het land in de richting te duwen van een ondemocratische, semi-autoritaire staat die Moskou in de gelegenheid stelt de lakens uit te delen.
Kramer deelt de zorgen van de parlementsleden dat de EU te langzaam en aarzelend optreedt als het gaat om het bevorderen van de democratie. Maar hij herinnerde iedereen er ter afsluiting aan dat in zijn ogen de EU de overgang naar democratie in haar eigen regio nog altijd in veel betere banen weet te leiden dan Washington.
Dat laatste is recentelijk bijzonder van belang, zo liet Kramer weten, omdat zich in het jaar 2000 over de hele wereld een enorme kentering ten gunste van democratisering heeft voorgedaan terwijl de situatie ten aanzien van vrijheid in 2013 voor het achtste opeenvolgende jaar achteruitging.