Democracy & Justice

Nieuw opiniestuk: het EU budget gebruiken om de democratie, de rechtsstaat en grondrechten te beschermen

Nu de EU begint met onderhandelingen over het nieuwe meerjarig financieel kader, schetst Liberties twee voorstellen om Europese waarden te beschermen met de EU-begroting. Een model voor de voorwaardelijkheid van Europese fondsen en een voor een NGO-fonds.

by Israel Butler
De EU heeft moeite met het gebruiken van haar huidige juridische en politieke bevoegdheden om regeringen zoals die in Hongarije en Polen te overtuigen om hun slechte beleid te stoppen. Het is tijd dat de EU haar grootste overtuigingsmiddel gebruikt: haar economische macht. Het aankomende meerjarig financieel kader (MFK) kan de laatste kans zijn voor de EU om effectieve maatregelen te nemen om haar waarden te behouden, gezien de aanhoudende populariteit van extreem-rechtse partijen, die de speelruimte van de EU in de toekomst zal beperken.

De Europese Commissie, het Parlement en nationale overheden bereiden zich voor op onderhandelingen over het MFK. Deze overeenkomst zal vaststellen hoeveel geld de EU beschikbaar heeft en hoe dat geld besteedt zal worden de komende vijf tot zeven jaar vanaf 2020. Het MFK voor 2014-2020 omvatte bijna 1 biljoen Euro, wat betekent dat de EU dus een jaarlijks budget heeft van rond de 155 miljard Euro.

Liberties heeft een document gepubliceerd waarin twee voorstellen staan over hoe de EU het nieuwe MFK zou kunnen gebruiken om de democratie, rechtsstaat en grondrechten te beschermen en bevorderen.

Download de samenvatting hier.

Download het volledige document hier.

Download de executive summary in het Bulgaars, Spaans, Litouws, Frans, Roemeens, Italiaans, en binnenkort in nog meer talen!

Ten eerste wordt er een model voorgesteld waarmee de EU Europese structuur- en investeringsfondsen (ESI-fondsen) kan afsnijden wanneer een lidstaat de rechtsstaat schendt. Alle EU-regeringen ontvangen ESI-fondsen om hen te helpen hun economieën te verbeteren. In de periode 2014-2020 bedroegen de ESI-fondsen 450 miljard Euro. Het uiteindelijke doel van de EU is om 'de vrede, haar waarden en het welzijn van haar volkeren te bevorderen'. Dus toestaan dat overheden profiteren van miljarden Euros Europees geld terwijl ze tegelijkertijd de waarden van de EU ondermijnen, druist in tegen het daadwerkelijke doel van de EU. Liberties legt uit hoe zeer kleine aanpassingen in de wetgeving, welke alleen maar de bestaande jurisprudentie van het Hof van Justitie van de EU zouden implementeren, de EU in staat zouden stellen geld af te snijden van regeringen die de rechtsstaat beschadigen. Als een deel van deze bezuinigingen het algemene publiek zou schaden, zou de Europese Commissie kunnen toestaan dat geld blijft gaan naar bepaalde projecten en het beheer van deze fondsen gewoon kunnen overnemen van nationale overheden.

Het tweede model van Liberties is een nieuw EU-fonds dat niet-gouvernementele organisaties (NGO's) zou ondersteunen om Europese waarden te promoten en te beschermen. We noemen dit het Instrument voor Europese Waarden. NGO's, omdat ze opkomen voor een onafhankelijke rechterlijke macht en vrije media, zijn van vitaal belang voor het bevorderen en beschermen van Europese waarden. Daarom worden NGO's die werken aan Europese waarden steeds vaker geconfronteerd met beperkingen, waaronder lastercampagnes en bezuinigingen. Door NGO's te ondersteunen, zou de EU bijdragen aan de versterking van de participatiedemocratie, de verantwoordingsplicht van de overheid jegens de wet en de wettelijke normen die door NGO's worden bevorderd. Nog belangrijker is dat het financieren van NGO's ertoe zou bijdragen dat er meer steun voor Europese waarden wordt gecreëerd onder het publiek. Dit zou het voor autoritaire populisten moeilijker maken om steun aan te trekken en tegelijkertijd de bescherming van de democratie, rechtsstaat en de grondrechten te ondermijnen.

Momenteel verstrekt de EU geen financiering voor NGO's uit lidstaten die Europese waarden bevorderen en beschermen. De EU geeft daarentegen jaarlijks enkele miljarden Euros uit om deze waarden in landen buiten de EU te ondersteunen. De belangrijkste financieringsbronnen voor NGO's om de Europese waarden binnen de EU te bevorderen en te beschermen zijn de regeringen van Noorwegen, IJsland en Liechtenstein (160 miljoen Euro in de periode 2009-2014 in Midden- en Oost-Europa) en verschillende filantropische stichtingen (235 miljoen Euro in 2015 in West-Europa). Liberties stelt voor dat het nieuwe EU-fonds in zeven jaar tijd 2 miljard Euro zou moeten bevatten om de EU-steun voor NGO's van buiten de EU te evenaren.

Het Instrument voor Europese Waarden moet gericht zijn op het opbouwen van een gezonde NGO-sector die sterk genoeg is om overheden verantwoordelijk te houden voor hun wettelijke verplichtingen en het publiek te helpen zich uit te spreken over wetgeving en beleidsvorming. Belangrijk is dat het nieuwe fonds NGO's moet helpen om hun vermogen om effectief met het publiek te communiceren te vergroten, zodat zij basisondersteuning voor de Europese waarden kunnen creëren.

Het Instrument voor Europese Waarden moet onafhankelijk worden beheerd door organisaties die los staan van regeringen en religieuze of politieke groepen. Omdat fondsbeheerders onafhankelijk zijn van de EU, moeten zij niet verplicht worden om beperkende financiële EU-regels toe te passen, waardoor kleinere NGO's worden belet of afgeschrikt om subsidies aan te vragen.

Autoritaire populisten blijven groeien in populariteit en streven naar beleid dat de pluralistische democratie, rechtsstaat en grondrechten ondermijnt. Het Instrument voor Europese Waarden is een unieke kans voor de EU om strategisch in te grijpen om de publieke opinie rond Europese waarden te verzamelen. Politieke druk van de EU zal waarschijnlijk minder effectief zijn, en EU-instrumenten om dergelijke druk uit te oefenen zullen minder vaak worden gebruikt, tenzij er sprake is van brede steun voor Europese waarden. Net zoals de EU geld zou moeten besteden aan het ondersteunen van NGO's om de democratie, rechtsstaat en grondrechten te bevorderen en te beschermen, zou het ESI-fondsen van autoritaire regeringen moeten afsnijden als die EU-geld opnemen en tegelijkertijd de basisbeginselen vernietigen waarop de Unie is gebouwd.

Download de samenvatting hier.

Download het volledige document hier.

Download de executive summary in het Bulgaars, Spaans, Litouws, Frans, Roemeens, Italiaans, en binnenkort in nog meer talen!