Maatschappelijke organisaties in de EU hebben een toename geconstateerd van racistisch gemotiveerde misdaden, met name tegen minderheden uit Afrika en Azië, Roma, joden en moslims, of mensen die daarvoor worden aangezien.
Volgens een schaduwrapport van het Europees netwerk tegen racisme (ENAR), dat betrekking heeft op 26 EU-landen, was er over het jaar 2013 een toename van antisemitistische (Bulgarije, Denemarken, Duitsland, Hongarije, Nederland en Zweden) en islamofobe (Engeland, Wales, Frankrijk) haatmisdrijven. Het online aanzetten tot haat was in dat jaar sterk in opkomst. In totaal gaat het om 47.210 officieel geregistreerde delicten, maar dat is slechts het puntje van de ijsberg omdat veel EU-landen er op dit gebied geen goede registratie op nahouden.
Gegevens ontbreken
In bijna alle EU-landen met Roma-minderheden was er sprake van (het aanzetten tot) geweld tegen of van misbruik van Roma. In landen als Estland, Griekenland, Italië, Polen, het Verenigd Koninkrijk en Zweden is het fysieke geweld met name gericht tegen Afrikanen en Aziaten. Zo werden in dat laatste land alleen al 980 gevallen gemeld van geweld tegen Afrikanen. Ten aanzien van haatdelicten in Europa die gelinkt zijn aan politieke groepen, zijn extreemrechtse groepen als daders oververtegenwoordigd (49 procent).
Er zijn landen waar gegevens met betrekking tot racistisch gemotiveerde misdaden niet op systematische wijze worden verzameld. In andere landen wordt informatie over de raciale, etnische of religieuze achtergrond van slachtoffers niet uitgesplitst. Slechts in een derde van de EU-landen is informatie gepubliceerd over de racistisch gemotiveerde misdaden die in 2013 plaatsvonden. Een ander probleem is dat slachtoffers vaak geen aangifte willen of durven doen omdat velen van hen zich schamen, de politie niet vertrouwen of denken dat hun getuigenis toch niets uithaalt.
Politieke wil
Onderzoek naar en vervolging van racistisch gemotiveerde misdaden is eveneens problematisch. Hoewel de meeste EU-landen dit soort misdaden in hun wetgeving erkennen, kunnen enge definities van wat een racistisch gemotiveerde misdaad precies behelst ertoe leiden dat incidenten niet worden geregistreerd, onderzocht of vervolgd. Zo wordt in Italië en Tsjechië geen actie ondernomen op een geschat aantal van 40 tot 60 procent van de aangiften van racistisch gemotiveerde misdaden. Het niet op waarde schatten van dit soort misdaden gebeurt in het hele rechtssysteem, vanaf de aangifte bij de politie tot de uitspraak van de rechter.
‘‘Racistische misdrijven zijn een van de ergste gevolgen van racisme, ze vormen een bedreiging voor mensen enkel op basis van hun vermoede ras, etniciteit of godsdienst. Deze misdrijven moeten worden bestraft’’, zegt de voorzitter van ENAR, Sarah Isal. ‘‘Daadwerkelijke politieke wil is nodig om ervoor te zorgen dat het aangifteproces, het bijhouden van statistieken en de vervolging van racistische misdrijven verbetert. EU-landen moeten hier meer werk van maken.’’