Rights International Spain (RIS) heeft zich tot de speciale VN-rapporteur inzake hedendaagse vormen van racisme, rassendiscriminatie, vreemdelingenhaat en aanverwante onverdraagzaamheid gewend om hem op de hoogte te brengen van voorbeelden van institutionele discriminatie van de moslim- en Arabische gemeenschap in Spanje, waar met name in de nasleep van de aanslagen in Parijs begin januari sprake van is. In de brief wordt in het bijzonder gewezen op de politie-intimidatie waar deze gemeenschappen (of individuen die er Arabisch uitzien) onder gebukt gaan en wordt gerefereerd aan uitspraken van openbare gezagsdragers die deze groepen stigmatiseren en zo aanzetten tot een toename van islamofobie onder het grote publiek.
In de brief wordt eerst een aantal ‘‘aanbevelingen’’ door de nationale politie ter sprake gebracht ten aanzien van het‘‘optreden waarbij mensen met een Arabisch achtergrond betrokken zijn’’. Het gaat hier om onevenredige en onrechtvaardige surveillance van een deel van de bevolking enkel op basis van persoonlijke kenmerken (etnisch profileren), het stigmatiseren van gemeenschappen en het bevorderen van een minder gunstige en daarom discriminatoire behandeling. In een van de aanbevelingen worden politieagenten opgeroepen ‘‘speciaal te letten op Algerijnen’’, aangezien zij ‘‘zorgen voor meer incidenten dan Marokkanen en speciale veiligheidsmaatregelen genomen moeten worden als ze worden aangehouden’’. De agenten is ook verzocht om in normale situaties waakzamer te zijn ten aanzien van individuen met een ‘‘Arabisch uiterlijk’’, en ieder ‘‘Arabisch individu’’ die een laptop gebruikt of een video maakt vanuit een auto, aan te houden en te fouilleren. Ze hebben zelfs de opdracht gekregen om documenten van dergelijke individuen in beslag te nemen of te fotograferen als er ‘‘teksten in het Arabisch’’ worden gevonden.
Hoewel het Directoraat Generaal van de Spaanse Politie deze aanbevelingen nietig heeft verklaard nadat ze in de media waren verschenen, is het ondanks de ernst van de zaak nog altijd onduidelijk wie deze onrechtmatige bevelen heeft uitgevaardigd en of er al disciplinaire maatregelen zijn opgelegd. Het is echter verontrustend, zoals RIS ook in de brief schrijft, dat er weliswaar verder geen schriftelijke bevelen zijn uitgevaardigd, maar dat het waarschijnlijk is dat op veel politiebureaus vergelijkbare instructies zijn gegeven. Dit leidt tot onevenredige en onrechtvaardige surveillance van moslims of mensen die er Arabisch uitzien. Recentelijk gedocumenteerde gevallen in Asturië en Madrid zijn hier voorbeelden van. De tendens in Spanje om Noord-Afrikaanse moslims aan te houden en te fouilleren, werd al in 2009 geconstateerd door het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten. De laatste tijd lijkt deze praktijk steeds vaker voor te komen.
‘‘Integreren of wegwezen"
Deze praktijken vinden plaats in een context waarin ambtenaren zich bedienen van een discours dat immigratie koppelt aan terrorisme. De minister van Binnenlandse Zaken ging zo ver door de uitzetting ter plaatse van migranten uit de exclaves Ceuta en Melilla te rechtvaardigen door te insinueren dat individuen die Spanje proberen binnen te komen ‘‘islamitische terroristen’’ zijn, terwijl velen van hen volgens cijfers van VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR daadwerkelijk vluchtelingen zijn uit conflictgebieden. Kort geleden legde de president van de regioregering van Madrid ten aanzien van de ‘‘opgave om jihadisme te bestrijden’’ eveneens de link tussen immigratie en terrorisme. Als volgens hem ‘‘immigranten niet integreren’, moeten ze worden uitgezet’’. En dat terwijl de Commissaris voor de mensenrechten Nils Muižnieks van de Raad van Europa tijdens zijn laatste bezoek aan Spanje er nog tegen had gewaarschuwd om terrorisme en immigratie in één adem te noemen. Bij die gelegenheid riep hij ook op om de strijd tegen terrorisme niet ten koste te laten gaan van mensenrechten.
In de brief attendeert RIS de VN-rapporteur erop dat het huidige discours en het stigmatiserende optreden van de politie tegen de moslim- en Arabische gemeenschap, aan zou kunnen zetten tot een toename van racisme en islamofobie onder het grote publiek. Uit recent internationaal onderzoek blijkt dat Spanje in Europa een van de hoogste percentages islamofobie kent: 46 procent van de ondervraagde Spanjaarden is tegen de aanwezigheid van moslims in hun land, terwijl het aantal moslims in Spanje beduidend lager ligt dan in omringende landen.
RIS hoopt dat de rapporteur de Spaanse regering zal herinneren aan haar verplichtingen die voortvloeien uit het principe dat discriminatie op basis van etniciteit of religie niet is toegestaan.