17 juli is de Dag van het internationale strafrechtstelsel. Dit stelsel behelst de universele jurisdictie van nationale rechtbanken ten aanzien van ernstige misdaden volgens het internationaal recht zoals genocide, oorlogsmisdaden, gedwongen verdwijningen, marteling en misdaden tegen de menselijkheid.
Tot voor kort werd Spanje een vooraanstaande rol toegedicht in het in stand houden van internationale strafrechtelijke normen. Het land had wetten die internationale normen respecteerden en had de mogelijkheid om bijna alle hierboven genoemde misdaden te vervolgen, ongeacht waar deze hadden plaatsgevonden en ongeacht de nationaliteiten van de daders en de slachtoffers. In de loop der jaren is de universele jurisdictie een essentieel instrument gebleken in de strijd tegen straffeloosheid.
Bepaalde gerechtelijke vervolgingen zijn de diplomatieke relaties tussen Spanje en andere landen echter niet tegen goede gekomen. Daarom heeft het stelsel van internationaal strafrecht in de afgelopen jaren in Spanje een aantal hervormingen ondergaan die geleid hebben tot de wet inzake universele jurisdictie. Deze wet is aangenomen met de exclusieve steun van de regeringspartij en heeft een aanzienlijke beperking van de bevoegdheden van Spaanse rechtbanken tot gevolg. Hierdoor wordt de weg naar de Spaanse rechter voor slachtoffers van internationale misdaden in feite geblokkeerd. Nu als gevolg van de hervorming slachtoffers van het regime van Franco herhaaldelijk de toegang tot de Spaanse rechter en het recht op schadeloosstelling zijn ontzegd, moeten zij uitwijken naar andere landen en doet op dit moment bijvoorbeeld een Argentijnse rechter onderzoek naar de misdaden die tijdens de dictatuur in Spanje zijn begaan.
De Verenigde Naties hebben al verschillende malen verklaard dat de nieuwe Spaanse normen niet voldoen aan de bepalingen van internationale verdragen. Zo komen internationaal erkende misdaden zoals marteling en gedwongen verdwijningen niet eens voor in de huidige hervorming van het Spaanse wetboek van strafrecht. Toch brengt de Spaanse regering hier geen verandering in.
Ondanks deze tegenslagen houdt Rights International Spain de moed erin. RIS zal zich blijven inspannen om ervoor te zorgen dat de Dag van het internationale strafrechtstelsel in Spanje daadwerkelijk iets is om te vieren.