Tech & Rights

Ook gevangenen hebben recht op onderwijs

Het Europees Hof voor de rechten van de mens heeft bepaald dat Bulgaarse autoriteiten fout zaten toen zij weigerden onderwijs aan te bieden aan een gevangene.

by Polish Helsinki Foundation for Human Rights

Al lange tijd bestaat er controverse over het erkennen van de rechten van gevangenen. Veel mensen en ook overheden zijn van mening dat deze rechten eigenlijk privileges zijn die je verliest als je de wet overtreedt. Anderen, en dan met name mensenrechtenorganisaties, zijn het hier niet mee eens. Zo ook het Europees Hof voor de rechten van de mens (EHRM) dat in de zaak Velev vs Bulgarije heeft bepaald dat gevangenschap niet betekent dat je rechten mogen worden ontnomen en dat het uitoefenen van je rechten niet onderhevig mag zijn aan willekeurige en onrechtvaardige beperkingen.

De aanklager in deze zaak, Velyo Velev, heeft tussen november 2004 en april 2007 29 maanden vastgezeten in de gevangenis van de Bulgaarse plaats Stara Zagora op beschuldiging van illegaal vuurwapenbezit. Dit was niet zijn eerste overtreding en Velev stond plots te boek als recidivist. Tijdens zijn gevangenschap vroeg hij toestemming om deel te nemen aan onderwijsactiviteiten die hem in staat zouden stellen zijn middelbare school af maken. Zijn verzoek werd afgewezen door de autoriteiten, wier beslissing werd ondersteund door een uitspraak van het Bulgaars Hooggerechtshof voor bestuurlijke zaken. Een van de aangedragen redenen hiervoor was het voorrecht van de overheid om de rechten van gevangen in te perken. In dit geval Velevs recht op onderwijs.

Geen van de aangedragen redenen van de Bulgaarse staat hebben het EHRM echter kunnen overtuigen. Zo werd Velev het recht op onderwijs ontzegd omdat hij een negatieve invloed zou kunnen hebben gehad op veroordeelden die geen recidivisten zijn. Het EHRM wees dit argument van de hand omdat Bulgarije geen statistieken kon overleggen waarmee het ontnemen van het recht op onderwijs kan worden gerechtvaardigd. Het andere voornaamste argument – dat Velev na zijn uiteindelijke veroordeling zou worden overgeplaatst naar een gevangenis voor veelplegers en zich niet meer dan nodig zou moeten binden aan de gevangenis in Stara Zagora – werd eveneens door het EHRM verworpen. Bulgarije had namelijk de fout gemaakt om Velev nog vóór zijn daadwerkelijke veroordeling voor wapenbezit te categoriseren als recidivist.

Het EHRM wees Velev een schadevergoeding van 2000 euro toe en bepaalde dat er geen rechtsgronden waren om zijn recht op onderwijs te ontnemen. Sterker nog, de enige nationale regeling die op Velev van toepassing had moeten zijn, was de verplichting van de gevangenis om gevangenen aan te moedigen deel te nemen aan onderwijsactiviteiten.

Het EHRM benadrukte dat volgens het Europees Verdrag voor de rechten van de mens (om precies te zijn artikel 2 van het eerste addendum van het bijbehorende protocol) de ondertekenende landen niet verplicht zijn om onderwijsactiviteiten aan gevangenen aan te bieden als gevangenissen hier door een gebrek aan materiaal en faciliteiten moeilijk of niet toe in staat zijn. Als ze hier echter wel toe in staat zijn mogen ze het aanbieden van onderwijs aan gevangenen niet zomaar weigeren. Het EHRM maakte Bulgarije attent op de aanbevelingen van de Raad van Europa op het gebied van gevangenisregels in Europa en verklaarde onder meer dat ‘‘elke gevangenis ernaar moet streven alle gevangenen toegang te geven tot, zo mogelijk, uiteenlopende onderwijsprogramma’s waarmee aan hun behoeften en individuele ambities kan worden voldaan.’’

Deze zaak brengt in herinnering dat het recht op onderwijs van gevangen ook in andere EU-landen een controversieel thema is. Te vaak zien autoriteiten onderwijs als een beloning of privilege in plaats van als een grondrecht.

Dit artikel verscheen in eerste instantie in de Poolse krant Dziennik Gazeta Prawna die zich richt op economische en juridisch zaken.