Eenenveertig organisaties die zich op juridisch vlak inzetten voor de rechten van gevangenen – verenigingen en beroepsinstanties – hebben een gemeenschappelijke verklaring gestuurd naar de ministers van Buitenlandse Zaken van de lidstaten van de Raad van Europa, waarin zij oproepen om de manier waarop landen omgaan met structurele gevangenisproblemen fundamenteel te veranderen. Dit initiatief is de eerste internationale mobilisatie op dit gebied en heeft twee doelen: de Raad van Europa een wereldwijde strategie laten uitstippelen om het gebruik van gevangenneming terug te dringen en maatregelen laten aannemen ter versterking van de toezichtmechanismen die ervoor zorgen dat gehoor wordt gegeven aan de uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM).
Een formeel verzoek voor deze fundamentele veranderingen zal worden ingediend tijdens een conferentie van belanghebbenden die op 26 en 27 maart in Brussel wordt georganiseerd door het Belgische voorzitterschap van het Comité van Ministers van de Raad van Europa. Zo moet het hervormingsproces, dat poogt een einde te maken aan alle structurele vormen van mensenrechtenschendingen binnen de nationale gevangeniswezens, in een stroomversnelling worden gebracht.
De ondertekenende organisaties roepen alle lidstaten en organen van de Raad van Europa op om een integrale strategie vast te stellen om de tenuitvoerlegging van uitspraken van het EHRM te verbeteren, structurele tekortkomingen te corrigeren en de duur van gevangenisstraffen te bekorten. In dit opzicht zijn de organisaties verheugd om te zien dat de organen van de Raad van Europa zich met gecoördineerd beleid inspannen om een einde te maken aan overbevolkte gevangenissen. Zij wijzen er echter op dat een breder opgezet initiatief ten aanzien van beleid op strafrechtelijk gebied nodig is om dit structurele probleem op te lossen.
Doelmatig toezicht
Het aanhoudende probleem van lidstaten die uitspraken niet opvolgen mag volgens de organisaties niet worden gebruikt als reden om het EHRM te verzwakken, of om het recht om individueel een klacht in te dienen in te perken, zoals nu lijkt te gebeuren binnen het huidige hervormingsproces. In het licht van de belangrijke rol die de jurisprudentie van het EHRM ten aanzien van de beschermingen van de rechten van gevangenen speelt, willen de opstellers van de verklaring dat de rol en het voorrecht van het EHRM behouden blijven.
De inspanningen moeten zich richten op een grootschalige hervorming van de manier waarop de tenuitvoerlegging van uitspraken wordt gemonitord. De monitoringsprocedure dient volledig transparant te zijn en de afdeling verantwoordelijk voor het toezicht op de tenuitvoerlegging van uitspraken binnen de lidstaten moet meer steun ontvangen om de hervormingen die door de landen worden doorgevoerd, proactief af te dwingen en te monitoren, in plaats van te vertrouwen op informatie die zij van de landen zelf of van ngo’s krijgt toegestuurd.
Daarnaast pleiten de organisaties voor hervormingen waarmee het mogelijk wordt om klachten in te dienen op basis van een gemeenschappelijke belang. Dit zou organisaties in staat stellen om met geschillen met een breed maatschappelijk oogmerk naar de rechter te stappen. Dit systeem zou een geschikte manier zijn om betwiste gevallen waarin ernstige misstanden centraal staan, snel te behandelen. Hierdoor zou het indienen van klachten ook een groter effect kunnen sorteren, omdat deze klachten in vergelijking met klachten van individuen beter onderbouwd zijn.
1.737.061 gevangenen
De conferentie van belanghebbenden in Brussel, waarnaar de gemeenschappelijke verklaring verwijst, is een belangrijke stap binnen het ‘Interlaken-proces’. Dit proces, dat in februari 2010 in Interlaken (Zwitserland) is geïnitieerd tijdens de conferentie van het Comité van Ministers, spoort lidstaten aan om nationale mechanismen in te voeren die mensenrechten waarborgen, ook om zo het EHRM te ontlasten van de grote stroom klachten.
De context is veranderd sinds het EHRM zich uit zijn vorige staat van overbelasting heeft ontworsteld. Dat de voorzitter van het EHRM, Dean Spielmann, het gerechtelijk jaar op 29 januari 2015 kon openen met een ‘‘behoorlijk bevredigend statistische situatie’’, stemde hem tot tevredenheid. Het aantal aanhangige zaken was eind 2014 tot 69.900 gedaald, een afname van 30 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Volgens de meest recente gevangenisstatistieken van de Raad van Europa, zaten er in de lidstaten op 1 september 2012 1.737.061 mensen in de gevangenis en was er in 21 van de 47 lidstaten sprake van overbevolkte gevangenissen.
Mediacontacten:
Anton Burkov (Prison Litigation Network, Sutyajnik, Moskou): 007 916 125 05 93
Simon Creighton (Prison Litigation Network, Prisoners’ Advice Service, Londen): 0044 20 7729 1115
Hugues de Suremain (Prison Litigation Network, Parijs) : 0033 6 60 42 50 04
Delphine Paci (International Prison Watch – België): 0032 478 43 68 84
Lijst van ondertekenede organisaties:
Academy of Human Rights (Akademia po pravam sheloveka, Rusland)
L'Altro Diritto (L'Altro Diritto, Centro di documentazione su carcere, devianza e marginalità, Italië)
Associazione Antigone (Italië)
Association Against Exclusion and for Developpement (Associação Contra a Exclusão Pelo Desenvolvimento – ACED, Portugal)
Association of Mediation and Pacification (Asociación de mediación y pacificación, Spanje)
Association for the Defence of Human Rights in Romania - Helsinki Committee (APADOR-CH, Roemenië)
Association for legal intervention (Stowarzyszenie Interwencji Prawnej - SIP, Polen)
Association of Prison Lawyers (VK)
Ban Public (Frankrijk)
Basque Observatory of Human Rights (Behatokia, Spanje)
Belgian League for Human Rights
Bulgarian Helsinki Committee
Citizen’s Assistance (Grazhdanskoe Sodeistvie, Rusland)
Committee for Civil Rights (Rusland)
Czech Helsinki Committee (Tsjechië)
Department of Prison Pastoral, Spanish Episcopal Conference (Departamento de Pastoral Penitenciaria, Spanje)
International Prison Watch (Observatoire international des prisons – Section française – OIP-SF, Frankrijk)
International Prison Watch (Observatoire international des prisons – Section belge – OIP-SB, België)
International Protection Center (Tsentre sodeistvya mejdunarodnoy zachite, Russia, Frankrijk
Irish Penal Reform Trust (Ierland)
Kharkiv Human Rights Protection Group (Kharkivskoy Pravosakhisnoï Grupi – KhPG, Oekraïne)
Legal Resources Centre (Moldavië)
European Prison Observatory
European Association for the Defence of Human Rights (AEDH)
European Research Network on Prison Litigation (PLN)
Eurasian Women (Rusland)
Georgian Young Lawyers' Association (GYLA, Georgië)
TheHowardLeague for Penal Reform (VK)
Legal Basis (Rusland)
Portuguese Association of Assistance to prisoners (Associação Portuguesa de Apoio ao Recluso - APAR, Portugal)
Prison Archive (Das Strafvollzugsarchiv, Duitsland)
Prisoners Advice Service (VK)
Prison Lawyers Network (Frankrijk)
Romanian Group for Human Rights (Grupul Roman pentru Apararea Drepturilor Omului – GRADO, Roemenië)
Spain's General Bar Council, subcommittee of prison law (Subcomisión de Derecho Penitenciario del Consejo General de la Abogacía Española - CGAE, Spanje)
Swiss League for Human Rights
Sutyajnik (Rusland)
Ural Democratic fund (Rusland)
Ural Human Rights Defenders (Rusland)
Union of Lawyers of France (Syndicat des avocats de France - SAF, Frankrijk)