Ondanks het 14e protocol, dat het beoordelingsproces van zaken hervormt en met name de tijd reduceert die aan ongeldige zaken wordt besteed - werkt het systeem van het Hof nog altijd inefficiënt.
Omwille van bovengenoemde redenen zijn er sinds 2010 een aantal conferenties gehouden om het systeem te verbeteren. Hieruit zijn twee bijkomende protocollen voor het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens voortgekomen die nog moeten worden bekrachtigd door de EU-landen.
Vorige week vond er in Oslo een andere conferentie plaats waar de toekomst van het Europees Hof voor de rechten van de mens (EHRM) werd besproken. De conferentie werd georganiseerd door de Noorse overheid en PluriCourts, een onderzoekscentrum van de Universiteit van Oslo, en werd bijgewoond door vertegenwoordigers van overheidsinstanties en werknemers van het bestuursambt van het Hof. De conferentie is een belangrijk onderdeel van het hervormingsproces van het Hof en zal van invloed zijn op zijn toekomstige vorm.
Tijdens zijn openingsrede wees de voorzitter van het EHRM, rechter Dean Spielmann, erop dat het Hof al jaren hervormingen ondergaat. Met de invoering van protocol 14 konden ongeldige en ondergeschikte zaken sneller worden geïdentificeerd en ging het totaal aantal zaken dat het Hof in behandeling moest nemen naar beneden. Voorrang geven aan belangrijke zaken vermindert de tijd die nodig is om deze zaken te onderzoeken. De voorzitter verkondigde ook dat nationale regeringen zich nu moeten richten op het uitvoeren van de arresten van het Hof. Momenteel moeten er aan meer dan 10.000 arresten gevolg worden gegeven. Speelmanns toespraak was een duidelijke boodschap aan de nationale regeringen die zich niet langer moeten richten op hoe het Hof opereert en in plaats daarvan de hervormingen moeten steunen door de normen in te voeren die voortkomen uit arresten uit het verleden.
Spijtig genoeg, en overigens niet voor het eerst, is Spielmann neerbuigend tegemoet getreden door regeringsvertegenwoordigers (van onder meer Tsjechië, Groot-Brittannië en Zwisterland) die er allemaal hun eigen ideeën op nahouden over de hervorming van het systeem. Ngo's waren bijna niet aanwezig. Namens de Helsinki Foundation for Human Rights was Adam Bodnar de enige officiële vertegenwoordiger van het maatschappelijk middenveld. Het leveren van personeel en financiële steun ziet hij als mogelijkheid voor de nationele regeringen om de doelmatigheid van het Hof te vergroten. Hij maakte ook gewag van Rusland dat met haar optreden in de afgelopen maanden het Europees Verdrag voor de rechten van de mens heeft geschondent. Groot-Brittannië heeft op haar beurt de inspanningen van het Hof continu ondermijnd en heeft gedreigd uit het verdrag te stappen.
Zijn uitspraken konden helaas niet rekenen op steun, andere deelnemers aan de conferentie vonden het niet eens nodig om hierop te reageren. Het lijkt een gevaarlijke gewoonte om de toekomst van het EHMR te bediscussiëren zonder de aanwezigheid van ngo's en belangengroepen. Zij, en niet de regeringen, zijn degenen die zich in Europa het meest inzetten om de mensenrechten te beschermen en daarom dient er absoluut naar hen geluisterd te worden voordat verdere hervormingen worden doorgevoerd. De hervormingen overlaten aan de regeringen, die in rechtszaken het vaakst de verdedigende partij zijn, voorspelt niet veel goeds voor de toekomst van het Hof. De regeringsvertegenwoordigers waren niet bereid om de verantwoordelijkheid te nemen voor het uitvoeren van de arresten van het Hof. Dit zou het aantal zaken over hetzelfde onderwerp dat het Hof onder ogen krijgt - an sich al een fout in het systeem - verkleinen. Het Hof kan alleen zijn doelmatigheid vergroten en de meest urgente zaken versneld afhandelen als het financiële steun ontvangt van de EU-landen.
Samen met 20 andere ngo's uit Midden en Oost-Europa stuurde de Helsinki Foundation for Human Rights een open brief aan de conferentiedeelnemers. Hierin wordt benadrukt dat in de landen van de betreffende ngo's de arresten van het Hof de staat van de democratie hebben verbeterd en hebben gezorgd voor vooruitgang in de mensenrechtensituatie. Daarom voelen de ngo's zich verplicht stelling te nemen in het huidige debat. Ze zijn ongerust over het feit dat enkele landen het Hof ondermijnen en zelfs openlijk aanvallen. Dat kwam onder meer naar voren in debatten waarin beperkingen om naar het Hof te trekken werden voorgesteld, bijvoorbeeld het in rekening brengen van kosten of het inhuren van een professionele advocaat verplicht stellen. Dit kan een ernstige bedreiging vormen voor burgers, mensenrechtenactivisten en ngo's in landen waar het Hof wordt gezien als laatste hoop is als het gaat om gerechtigheid en de eerbiediging van mensenrechten.
De conferentie werd namens de Helsinki Foundation for Human Rights bijgewoond door Adam Bodnar en Dominika Bychawska-Siniarska.
Lees meer (in het Pools).