Tech & Rights

Er is geen hoop voor vrijheid wanneer er geen vrije pers is

Hoewel de houding van autoritaire personen niet veel is veranderd in de loop der tijd, heeft het medialandschap dat wel. Het is nu toegankelijker - en vatbaarder voor misbruik - dan ooit tevoren.

by Eva Simon

Autoritaire vertegenwoordigers - zelfs de democratisch gekozenen - houden ervan de media de schuld te geven van het wijzen op hun leugens, corruptie of wat ze verder geheim wilden houden. Dit is niets nieuws. Het was bijna 100 jaar geleden precies hetzelfde. Zoals Timothy Snyder, beroemd om zijn boek Black Earth: The Holocaust as History and Warning, vertelt in een recent artikel: in de jaren 1930 gebruikten de nazi's in Duitsland de uitdrukking "Lügenpresse" om journalisten in diskrediet te brengen die probeerden verslag uit te brengen over hun activiteiten. Lügenpresse vertaalt, zoals je waarschijnlijk al vermoedde, naar "nepnieuws" of fake news. Nazi-politici gebruikten deze uitdrukking dan precies zoals politici die vandaag gebruiken. Milos Zeman, de president van Tsjechië, Viktor Orbán, de Hongaarse premier en de Amerikaanse president Donald Trump hebben een bijzondere affiniteit met de term.

Maar hoewel de houding van politici misschien niet veel is veranderd, heeft het medialandschap dat wel. Het betreden van de mediamarkt is eenvoudiger dan ooit tevoren. Met de komst van het internet kan iedereen met een bescheiden advertentiebudget in het nieuws komen zonder zich in het zweet te werken. En wie heeft meer geld dan vrienden van autoritaire leiders, die rijk worden van dure overheidscontracten? Ze gebruiken dit onrechtmatig verkregen geld voor zomerhuizen en luxe vakanties en dergelijke, maar ze gebruiken dit geld ook voor iets anders: het kopen van onafhankelijke nationale media. Autoritaire leiders - eigenlijk alle politici - begrijpen goed dat als ze controleren wat kiezers zien en horen, ze effectief hun mening over het overheidsbeleid controleren - en dus hoe ze stemmen.


Bevriende nieuwskanalen

Deze situatie is nog erger omdat we in onze eigen bubbels leven. We lezen en delen vaak alleen informatie over onze politici als deze afkomstig is van onze vrienden en familie. We raken geïrriteerd door degenen die informatie over 'de andere kant' delen en we proberen vaak een manier te vinden om niet te hoeven zien. Of een algoritme van Facebook doet het voor ons. Dit is tribalisme en als je eenmaal ervan overtuigd bent dat de andere kant de vijand is, is het moeilijk om hier afstand van te nemen. We horen graag waar we in geloven en worden graag ondersteund door onze vrienden en de media. Deze twee elementen snijden mensen af van de realiteit en beperken de bronnen waarop ze zich richten voor informatie.

Dit is vooral gemakkelijk wanneer wat je hoort afkomstig is van een ogenschijnlijk betrouwbare bron - je regering, althans indirect. De autoritaire regeringen van vandaag verspreiden propaganda via media die rechtstreeks bevriend is met autoritairen. Ze kopen nieuwsbedrijven, reclamehuizen en drukkerijen op.

Het goede ding is dat er altijd minstens een paar journalisten zijn die nog steeds prudente vragen stellen of openbare informatieverzoeken indienen. En hoe reageren autoritairen op deze radicale journalisten? Jep, het zijn leugenaars - "fake news". Daarna vaardigen ze zelfs nog meer wetten uit door hen het zwijgen op te leggen, als ze al geen ergere dingen doen. In Hongarije zijn journalisten uitgesloten van het parlementsgebouw. In Malta, Slowakije, Bulgarije en Rusland worden nieuwsgierige journalisten vermoord.

Alsjeblieft: meer pluralisme

Dit is waar we nu staan. En het antwoord hierop is niet het aanpakken van fake news, waardoor de stemmen van autoritaire leiders alleen maar worden versterkt. In plaats daarvan moeten we doen wat ze niet willen dat we doen: zorgen voor mediapluralisme, concurrentie en een vrije informatiestroom. Als we dat niet doen, zullen overheden de publieke opinie blijven manipuleren om steun te genereren voor beleid dat mensenrechtenwaarden en organen die de democratie sterk houden, zoals rechtbanken, NGO's en nationale mensenrechteninstellingen, stimuleert. Ze doen dit om slechts één reden en het is niet om hun mensen te beschermen of hun leven te verbeteren. Het is om aan de macht te blijven. Ja, het is echt zo simpel.

Het is tijd voor EU-instellingen en democratische nationale regeringen om maatregelen te introduceren en wettelijke normen in te voeren, zowel op EU- als op nationaal niveau, om een omgeving te creëren waarin de vrije en pluralistische media zich kunnen verspreiden.