Het Europees Comité voor Sociale Rechten (het ECSR) heeft in een op 10 november 2014 gepubliceerde uitspraak bepaald dat de Nederlandse overheid vreemdelingen zonder verblijfstitel ten onrechte uitsluit van basisvoorzieningen als voedsel, kleding en onderdak.
Met deze uitspraak heeft het ECSR beslist op een collectieve klacht die de Conference of European Churches (de CEC) op 17 januari 2013 tegen de Nederlandse overheid had ingediend. Volgens de CEC is de Nederlandse wetgeving en praktijk in strijd met het in het Europees Sociaal Handvest neergelegde recht op sociale en geneeskundige bijstand (artikel 13, vierde lid) en het recht op huisvesting (artikel 31, tweede lid).
De belangrijkste tegenwerping van de Nederlandse overheid was dat vreemdelingen die zonder verblijfstitel op Nederlands grondgebied verblijven niet onder de reikwijdte van het Handvest vallen, omdat uit Bijlage 1 van het Handvest volgt dat deze artikelen alleen betrekking hebben op mensen met rechtmatig verblijf. Volgens het ECSR moet, wanneer de menselijke waardigheid in het geding is, deze beperking van de reikwijdte van het Handvest echter niet zodanig restrictief worden uitgelegd dat migranten zonder verblijfstitel hun fundamentele rechten worden ontzegd. Het ECSR benadrukt in dit verband dat het Handvest, een instrument ter bescherming van mensenrechten, tot doel heeft om rechten niet alleen theoretisch maar ook feitelijk te beschermen.
Vervolgens onderzoekt het ECSR of het recht op sociale en geneeskundige bijstand en het recht op huisvesting zijn geschonden. Volgens het ECSR lopen vreemdelingen zonder verblijfstitel het risico op ernstige en onherstelbare schade aan hun leven en menselijke waardigheid als zij worden uitgesloten van basisvoorzieningen als voedsel, kleding en onderdak. Het ECSR stelt dat staten gaan over de toegang, het verblijf en de uitzetting van vreemdelingen op hun grondgebied, maar volgt de Nederlandse overheid niet in het standpunt dat het onthouden van noodhulp noodzakelijk is voor de uitvoering van het huidige migratiebeleid. Ook aan vreemdelingen zonder verblijfstitel moet onderdak worden geboden, zelfs als zij het land moeten verlaten, aldus het ECSR. Het ECSR concludeert dat er sprake is van een schending van artikel 13, vierde lid, en artikel 31, tweede lid, van het Handvest.
Oproep aan de Nederlandse overheid
Het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten roept de Nederlandse overheid op om gehoor te geven aan deze uitspraak van het ECSR. De Nederlandse regering dient haar verplichtingen onder het Handvest na te leven en de autoriteit van het ECSR ten aanzien van de interpretatie van het Handvest te respecteren. Het Nederlandse beleid dient te worden aangepast, zodat vreemdelingen zonder verblijfstitel aanspraak kunnen maken op basisvoorzieningen als voedsel, kleding en onderdak.
Dit is ook het standpunt van het College voor de Rechten van de Mens dat afgelopen juni de Vluchtgarage bezocht. Dit is een kraakpand in Amsterdam-Zuidoost waar een groep van ongeveer 120 vreemdelingen zonder verblijfstitel woont.
De Mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa, Nils Muižnieks, heeft zich na zijn bezoek aan Nederland in mei 2014 ook negatief uitgelaten over dat beleid: "Deze situatie moet snel worden aangepakt omdat iedereen, ongeacht verblijfsstatus, recht heeft op een behoorlijke levensstandaard en voedsel, kleding en onderdak horen daarbij.''
Europees Comité voor Sociale Rechten
Het Europees Comité voor Sociale Rechten, dat gevestigd is in Straatsburg, bestaat uit onafhankelijke experts en ziet toe op de naleving van het (bindende) Europees Sociaal Handvest. In dit verdrag, waarbij 47 Europese landen partij zijn, zijn sociale en economische rechten vastgelegd. Het ECSR kan naar aanleiding van klachten (formeel niet bindende) uitspraken doen over de naleving van het Handvest. De uitspraken van het ECSR worden aan het Comité van Ministers, een politiek orgaan van de Raad van Europa, toegestuurd dat op basis daarvan resoluties met aanbevelingen kan aannemen.
Lees ook het NJBlog over deze uitspraak.