Tech & Rights

Actievoerende studene moet zich verantwoorden bij de Litouwse rechter

Een studente in Litouwen wordt aangeklaagd voor het aanzetten tot geweld omdat ze tegen de armetierige omstandigheden in migranten- en vluchtelingenopvangcentra protesteerde.

by Meta Adutaviciute
De 24-jarige geschiedenisstudente Viktorija Kolbešnikova moet voor de rechter in Litouwen verschijnen wegens een aanklacht voor in het openbaar aanzetten tot discriminatie, geweld en fysieke verstoring van nationale en sociale groeperingen.

Viktorija was één van de vier mensen die in de nacht van 16 februari 2015 op toezichtcamera's werd vastgelegd bij het ophangen van posters in de oude stad Kaunas. "Brand Rukla, deporteer de regering, immigranten welkom!" stond er op de posters als protest tegen het restrictieve overheidsbeleid inzake migratie.

Kritiek de mond snoeren

Iemand lichtte de politie in die direct de posters weghaalde en een strafrechtelijk onderzoek begon. Twee mensen werden geïdentificeerd. Viktorija was daar één van. Ze was genoodzaakt haar studie aan de Vytautas Magnus Universiteit op te schorten nadat ze officieel een verdachte in deze zaak geworden is.

Afgelopen november 2015 diende Viktorija een verzoek in bij de autoriteiten om het strafrechtelijk onderzoek stil te leggen omdat ze louter protesteerde tegen de slechte behandeling van migranten en vluchtelingen, inclusief die in Rukla waren gevestigd.

De openbare aanklager besloot alsnog om de zaak voor de rechter te brengen in de overtuiging dat de studente de bedoeling had om tot geweld aan te zetten.

Deprimerende omstandigheden

Het afgelegen dorp dat Rukla heet, huisvest een integratiecentrum voor vluchtelingen en hier besteedt het merendeel van de vluchtelingen in Litouwen hun eerste jaar om de plaatselijke taal te leren, een beroepsopleiding te volgen en een baan te vinden.

Omgeven door bossen zijn een militaire basis en een militair oefenterrein de buren van het centrum. De geluiden hiervandaan herinneren de vluchtelingen juist aan de oorlog die ze ontvlucht waren.

Met beperkte carrièremogelijkheden en het maandelijkse zakcentje van maar €71 worden ze gedwongen om in armoede te leven zonder reisgeld om elders een baan te zoeken. Sommige vluchtelingen voelen zich steeds geïsoleerder en dit zorgt voor nogal gedeprimeerde buien in het centrum.

"Rukla - dat is alles. Doodzone. Als je daar eenmaal verzeild bent geraakt, heb je geen bereidheid meer om ergens anders naar toe te gaan, want die mogelijkheid bestaat niet," zo beweerde één van de bewoners tijdens een interview voor een onderzoek in 2013.

Vernederende behandeling

Toch zijn de omstandigheden in Rukla nog redelijk fatsoenlijk vergeleken met de behandeling van asielzoekers en ongedocumenteerde migranten in het registratiecentrum voor vreemdelingen in Pabradè. Dit wordt gerund door grenswachten en - vreemd genoeg - heeft dit ook al een militair oefenterrein als buur: het grootste van het land.Een tank rolt over het oefenterrein in Rukla tijdens oefeningen afgelopen zomer. De militaire aanwezigheid daar herinnert veel vluchtelingen aan de oorlog die zij ontvluchtten. (Beeld: Army Europe Images)

Het centrum staat bekend om zijn hardvochtige psychologische omgeving en de gespannen verhoudingen tussen de bewakers en bewoners. Soms resulteert dit in geweldsuitbarstingen.

Er zijn verhalen bekend dat de bewakers de gedetineerden bij hun serienummer noemden in plaats van bij hun naam en naar hen verwezen als "nelegalai" ("illegalen"). Dit is een vernederende term voor ongedocumenteerde migranten.

Nationalistische leuzen

Het is aannemelijk dat het aandacht trekken naar de behandeling van migranten en vluchtelingen niet het enige doel van de nachtelijke activisten was. De gekozen datum was niet toevallig - Litouwen viert zijn Onafhankelijkheidsdag op 16 februari waarbij de geboorte van de staat in 1918 wordt herdacht.

Tijdens deze vieringen trekken de straten van Kaunas, de voormalige Litouwse hoofdstad, marsen van neonazi's die gekenmerkt worden door gestileerde swastika's, nationalistisch geschreeuw en racistische, hatelijke woorden.

De posters waren langs de route tentoongesteld die deze marsen meestal nemen, in een duidelijke poging om preventief te reageren op anti-immigrantenleuzen.

Overijverige vervolging?

Hoe dan ook, vertrouwend op de mening van een taalkundige, wil de openbare aanklager in deze zaak bewijzen dat Viktorija en haar vrienden aandrongen op het gebruik van geweld tegen de vluchtelingen die in Rukla wonen. Verder ging de deskundige voor de openbare aanklager zo ver in zijn interpretatie door de boodschap op de poster te interpreteren als een potentieel aanzetten tot het beschadigen van militaire troepen die in de regio Rukla gestationeerd zijn.

Ondertussen heeft de verdediging vijf onafhankelijke deskundige meningen met een alternatieve interpretatie van de boodschap op de posters voorgelegd. Hierin wordt uitgelegd dat de posters hoogstwaarschijnlijk hun oorsprong in Australië vinden en de boodschap duidelijk een politieke boodschap was die als doel had om de praktijk van detentiecentra voor migranten aan de kaak te stellen.

De derde hoorzitting staat gepland voor eind februari 2016.